Co zobaczyć w Białymstoku ?
Co zobaczyć w Białymstoku gdy poznaliśmy już najważniejsze atrakcje a stolicę Podlasia odwiedzamy regularnie? Proponuję odszukanie ciekawych elementów małej architektury. Przecież znawcy sztuki współczesnej eksponowanej w przestrzeni wielkich miast potrafią przejechać tysiące kilometrów aby podziwiać konkretne rzeźby czy pomniki. Kultowa Marilyn Monroe w Chicago czy Pająk Luise Bourgeois w Londynie to przykłady gigantów ale przecież żadna wizyta w Kopenhadze nie może się skończyć bez zdjęcia z niepozorną Małą Syrenką. Białystok nie może się równać z zagłębiami sztuki światowej ale ma swoje małe ambicje. Poddajemy Waszej krytyce 10 niebanalnych rzeźb, pomników i instalacji dla których warto się do stolicy Podlasia pofatygować. Programowo – wybór jest subiektywny!
1. Co zobaczyć w Białymstoku? Praczki
Brawurowe połączenie socrealizmu z erotyzmem. Kobiety z ludu, wykonujące zwykłą pracę jednocześnie emanują erotyzmem, odsłaniając swoje ponętne, krągłe kształty. Jedna z najstarszych rzeźb w przestrzeni miejskiej Białegostoku – oparła się próbie czasu i ciągle przyciąga mieszkańców. Usytuowana na plantach – najpopularniejszym parku miejskim, w pobliżu lodziarni. Ile to już pokoleń białostoczan wybiera na randki ławeczki w pobliżu Praczek? Niewielu wie, że autor – Stanisław Horno-Popławski stworzył rzeźbę w Toruniu w 1938 roku inspirując się Van Goghiem! Otrzymał za swoje dzieło nagrodę na Ogólnopolskiej Wystawie Plastyki w Warszawie w 1950 roku a jej replika znajduje się w Muzeum Narodowym w Gdańsku.
2. Pegaz
Instalacja Pegaz po raz pierwszy stanęła przed Białostockim Teatrem Lalek w 2003 roku. Recyklingowa rzeźba wykonana przez performerów na 50-lecie teatru skończyła w jego piwnicach około 2007 roku. Odnowiona i odmalowana powróciła na kolejny jubileusz w 2013 roku. Dziś świetnie współgra z nowym otoczeniem. Pegaz jako symbol sztuki oraz inspiracja artystyczna został bowiem umieszczony w sąsiedztwie teatru i nowoczesnego budynku Opery i Filharmonii Podlaskiej.
3. Kinooko
Najbardziej kontrowersyjna instalacja w przestrzeni publicznej Białegostoku. Na skrzyżowaniu ul. M.C. Skłodowskiej i Legionowej znajduje się szyba pokryta lustrem weneckim, które odbija 33% światła co powoduje „kilkupoziomową grę z widzeniem”. Jej odsłonięciu w 2011 towarzyszyły widowiskowe protesty z portretami Lenina w roli głównej. Autorka, białostoczanka – Aleksandra Czerniawska upamiętniła bowiem Borysa Kaufmana – Dżigę Wiertowa, wybitnego dokumentalistę, który jednocześnie fascynował się Leninem. Przemysław Strożek pisze:
„Dziga Wiertow urodzony w Białymstoku w 1896 r., jest uznawany za jednego z najważniejszych przedstawicieli kina konstruktywistycznej awangardy. Był tym, kto wyzwolił kinematografię spod władzy tradycyjnego teatru i literatury. Poszukując nowego, międzynarodowego i absolutnego języka kina stworzył niezwykle rewolucyjny eksperyment „kina-oka”. Za pomocą kamery rejestrował on prawdę o świecie. W przekonaniu Wiertowa to właśnie kamera „widzi lepiej” niż człowiek, bowiem usuwa wszystkie deformacje i złudzenia, którym podlega ludzkie oko. Owo przekonanie zrewolucjonizowało podejście do kinematografii”
4. Jan Nepomucen
Najbardziej znana figura Jana Nepomucena znajduje się w Pradze. Ten święty i męczennik jest patronem jezuitów, Pragi, spowiedników, szczerej spowiedzi, dobrej sławy i tonących oraz orędownikiem podczas powodzi. Jest także patronem mostów. Skąd więc się wziął w Białymstoku? Dokładnie w tym miejscu gdzie stoi dzisiaj czyli na moście przy ul. Świętojańskiej znajdował się już w 1771 roku. Ufundowany przez Jana Klemensa Branickiego witał podróżujących na ówczesnych rogatkach miasta. Oryginalna rzeźba została zniszczona przez Kozaków podczas Powstania Styczniowego w 1863 roku. Dzisiejszy posąg autorstwa Ewy Gołofit – absolwentki krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych został odsłonięty w 2011 roku po modernizacji mostu – tym samym przywrócono mu jego historyczny wymiar.
5. Co zobaczyć w Białymstoku? Maska Teatralna.
Maska znajduje się u wylotu ul. Suraskiej, przy Placu Uniwersyteckim. Nawiązuje do teatralnych tradycji miasta: Białostockiego Teatru Lalek, Akademii Teatralnej, a także do Międzynarodowego Festiwalu Szkół Lalkarskich, który odbywa się w Białymstoku co dwa lata. Autor: Bogusław Szycik, absolwent Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku, (z pochodzenia białostoczanin) pracował nad formą kilka miesięcy. Powstało dzieło niebanalne i wielowymiarowe. Jednocześnie komediowe i tragiczne. Przyjrzyjcie się jej dobrze – z jednej strony twarz się uśmiecha a z drugiej…ma usta wykrzywione w smutnym grymasie. Zdobi centrum Białegostoku od 2010 roku.
6. Pies Kawelin
Miejska maskotka, pies tak brzydki aż piękny. Oryginalna rzeźba z 1938 roku zaginęła – obecna jest repliką z 2005 roku dłuta Małgorzaty Niedzielko. Jak przedwojenny pomnik tak i dzisiejszy cieszy się ogromną popularnością wśród spacerowiczów. Mieszkańcy i turyści chętnie się z psem fotografują przy okazji wspominając postać Mikołaja Kawelina – jednego z założycieli Jagiellonii, animatora życia sportowego słynącego ze swojego niebanalnego stylu życia. Jednak tak naprawdę nikt nie wie czy faktycznie rzeźba upamiętnia Mikołaja Kawelina – carskiego oficera i właściciela majątku w Majówce, czy może stróża hotelu Ritz czy wreszcie buldoga, którego właścicielem był Kawelin. Faktem jest, że podobieństwo rysów twarzy naszego parkowego psiaka i pana Mikołaja jest uderzające…
7. Co zobaczyć w Białymstoku? Wielki Wybuch
Kula symbolizująca wielki wybuch od 2014 roku znajduje się w centralnym miejscu Kampusu Uniwersyteckiego w Białymstoku przy ul. Ciołkowskiego. Autorem tej niesamowitej instalacji jest architekt i artysta Tomasz Urbanowicz. Na stronie „Świat szkła” czytamy:
Kula ze szkła o średnicy 250 cm, z umieszczoną w jej środku błękitną, mniejszą, szklaną kulą – „Boską Cząstką” – oraz rozprzestrzeniającą się w chaotyczny sposób siatką wielkiego wybuchu, stanowi symbol wszechświata. Błękitna kula wewnątrz to jedyny akcent kolorystyczny. Ponoć powstaniu Wszechświata towarzyszył kolor niebieski…Konstrukcja składa się z niezliczonej ilości cienkich prętów ze stali nierdzewnej, o średnicach 16, 10, 8 i 6 mm. Siatka „chaosu” przebija się przez kulę i unosi ją ponad podstawę na wysokość ok. 50 cm. Konstrukcja powstała według szkiców jej autora i pod ścisłym jego nadzorem w firmie Hostal we Wrocławiu. W podstawie ze stali nierdzewnej umieszczono cztery lampy LED rozświetlające wnętrze kuli w nocy.
8. Co zobaczyć w Białymstoku? Rzeźba Podróż
Rzeźbę odsłonięto 1 grudnia 2012 roku – było to zwieńczenie remontu ul. Lipowej oraz kolejne odniesienie do białostockich tradycji lalkarskich. W konstrukcji znajdziemy specjalne wizjery w których zawarta jest historia Białostockiego Teatru Lalek. Autor projektu, Michał Jackowski urodził się i mieszka w Białymstoku. Ukończył studia na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Swój projekt opisuje następująco:
Koło jako symbol podróży, marzenia, czasu, myśli, siły napędzającej, aż wreszcie jako aktor, który sprawia, iż nasze lalki żyją, mogą podróżować przez obszary naszej wyobraźni, przez świat. Zatrzymując się w przystaniach naszej świadomości, odciskają ŚLAD, który uzmysławia nam, iż NAVIGARE NECESSE EST – czyli, że podróż, marzenie jest czymś niezbędnym, koniecznym.
9. Co zobaczyć w Białymstoku? Pomnik Wielkiej Synagogi
Na ul. Suraskiej pomiędzy biurowcem PZU a blokami mieszkalnymi znajdziemy pomnik, który w sposób symboliczny ukazuje los Wielkiej synagogi i spalonych w niej 800 białostoczan. Kształt pomnika nawiązuje do kopuły budowli a raczej tego co z niej zostało po wojnie. Autorem koncepcji Pomnika Wielkiej Synagogi jest Michał Flikier – przewodniczący Związku Białostoczan w Izraelu. Projekt stworzyli i zrealizowali: Maria Dżugała-Sobocińska, Dariusz Sobociński, Stanisław Ostaszewski – artyści plastycy z Białegostoku. Pomnik składa się z części symbolicznej, którą stanowi stalowa konstrukcja kopuły ustawiona na gwieździe Dawida oraz pamiątkowej tablicy. Wielka Synagoga została ukończona w 1913 roku, spalona przez Niemców w 1941, pomnik odsłonięto w 1995 roku.
Jeżeli interesuje Cię temat społeczności żydowskiej w Białymstoku serdecznie zapraszam do zapoznania się z moim szczegółowym opracowaniem na temat ostatnich lat jej życia w naszym mieście. Artykuł ukazał się także na łamach Gazety Wyborczej. Czytaj TUTAJ.
10. Wiolonczelistka
O realizacji „Wiolonczelistka” słyszało niewielu mieszkańców Białegostoku. Ukryta na podwórku jednego z osiedli, została tu umieszczona jesienią 2016 roku. Autor – znany białostocki artysta i rzeźbiarz – Jerzy Grygorczuk – twórca m.in. pomnika Orła Białego w Tykocinie. Rzeźby tego artysty łączy motyw antropomorfizmu, czyli połączenia człowieka z przedmiotem lub nadawanie martwym przedmiotom cech ludzkich.Wiolonczelistka to spójne połączenie kobiety i instrumentu, motyw idealnie pasujący do otoczenia w którym stoi rzeźba – przy ul. Kijowskiej, blisko Opery i Filharmonii Podlaskiej.
Co zobaczyć w Białymstoku ? Teraz już wiecie! Zapraszamy na dłuższe i krótsze pobyty w stolicy Podlasia!
Spacer z przewodnikiem wskazany – tel. 504 868 400.
Co zobaczyć w Białymstoku ? Rzeźby i pomniki
Serdecznie dziękuję Wandzie Worobiej za udostępnienie pięknych zdjęć Praczek i Jana Nepomucena.
Ciekawy artykuł. Niekoniecznie znana jest powszechnie historia wszystkich pokazanych w nim obiektów małej architektury białostockiej,
Dzięki 🙂 Pozdrawiam!
Świetny konkurs. Przy następnym, proponowałbym umieszczanie zdjęć pomiędzy opisem, lub poziome przedstawienie prezentacji.
Dziękuję za wskazówkę! Nie bardzo wiem co znaczy poziome umieszczanie prezentacji ale staram się! Pozdrawiam (przy tym wpisie akurat nie robiłam konkursu)
Białystok jest wart zobaczenia bez dwóch zdań, mam zamiar znów go zwiedzić niebawem 🙂