Czym się raczyć na Podlasiu? 10 tradycyjnych napojów do wypróbowania

Czym się raczyć na Podlasiu czyli trunki nie tylko alkoholowe

Będąc na Podlasiu nie można nie skosztować lokalnych specjałów! O ile podlaska kuchnia lokalna jest już dość znana o tyle tradycyjne napoje ciągle stanowią temat niezgłębiony. Przewodnickie serce autentycznie się kraje gdy w lokalu oferującym unikalne wschodnie napoje 50 osób zamawia piwo Kozel oraz colę 🙁 Poniższe zestawienie nie jest reklamą i nie ma nic wspólnego z promowaniem konkretnych miejsc, żaden z właścicieli wymienionych lokali nie ma pojęcia, że jego trunek tu wystąpi. Zwyczajnie – gdziekolwiek byście nie trafili – konsumując tradycyjny obiad zapytajcie o domowy kompot, kwas chlebowy, lokalne piwo, naleweczkę lub bimberek 🙂 Co jeszcze warto wypić na Podlasiu?

10 tradycyjnych napojów do wypróbowania na Podlasiu

1. Podpiwek. Napój bezalkoholowy

Napój, który do niedawna robiło się w niemal każdym podlaskim domu. Wielu z nas pamięta podpiwek w butelce z korkiem na druciku, który niebezpiecznie strzelał w rękach. Podpiwek jednakowoż nie był napojem codziennym – jego produkcja łączyła się raczej z dużymi okazjami: imprezami rodzinnymi lub świętami czyli grubszymi wydarzeniami gdzie szło sporo tzw. zapojki. W czasach kryzysu oszczędzało się grosz ale i nabycie skrzynki oranżady nie było tak oczywiste jak dzisiaj. Podpiwek robimy na drożdżach z dodatkiem szyszek chmielowych i kawy zbożowej. Przepis znajdziecie na przykład TUTAJ. Doskonały podpiwek własnej roboty serwuje Karczma Rzym w Kiermusach oraz Jarzębinka w Supraślu

2. Kwas chlebowy. Napój bezalkoholowy

Czy pamiętacie czasy jeżdżenia na handel za wschodnią granicę? Jeżeli tak to pewnie pamiętacie też wyśmienity białoruski kwas chlebowy. Nalewany w Grodnie z beczek wprost do słoików przynoszonych przez klientów. Jakiż on był zimny i pyszny! W tym roku w Kruszynianach, na święcie tatarskim Sabantuj przed beczką z kwasem tak długo stał ogonek klientów aż się napój skończył długo przed zamknięciem imprezy 🙂 Kwas chlebowy jest znany od średniowiecza, wytwarza się go przez fermentację razowego chleba. Jest co prawda narodowym napojem Ukrainy i Rosji ale na Podlasiu jako obszarze przenikania wpływów ze wschodu można go spotkać w niemal wszystkich lokalach. Ostatnimi laty nasz rynek zdobywają doskonałej jakości kwasy litewskie, które bardzo Wam polecamy. Najlepszy jest oczywiście napój ze szklanej butelki lub lany z beczki – zapytajcie o niego w restauracji na zamku w Tykocinie, nie rozczarujecie się!

3. Syta. Napój bezalkoholowy

Tradycyjny napój tatarski. W swej podstawowej, obrzędowej wersji jest to miód rozpuszczony w wodzie. Na tatarskich imprezach serwuje się go z dodatkiem cytryny – doskonale orzeźwia w gorące dni i ma niepowtarzalny smak! Sytę możecie skosztować w Restauracji Tatarynka w Supraślu. W Tatarskiej Jurcie w Kruszynianach natomiast zamówcie herbatę lub kawę po tatarsku (m.in. z kardamonem). Nie pożałujecie 🙂

4. Buza. Napój bezalkoholowy

O buzie już na blogu było ale nie może jej przecież zabraknąć w tym zestawieniu! Buza (Buzna) to musujący napój na bazie kaszy jaglanej, pływają w nim rodzynki, najlepiej przegryzać go chałwą. Biały, mętnawy, bezalkoholowy. W smaku przypomina jednocześnie podpiwek i domową oranżadę. Musi być bardzo mocno schłodzony w przeciwnym razie nie smakuje jak należy. Recepturę tego napoju przywieźli do Białegostoku Macedończycy i podbili nim serca mieszkańców. Niezwykle wręcz popularny w przedwojennym Białymstoku – istniało kilka lokali gdzie można było się nim rozkoszować w niedzielne popołudnie Zniknął z Białegostoku wraz z całym przedwojennym światem. Aby skosztować buzy należy wstąpić do Cafe Esperanto w Białymstoku – recenzję tego lokalu znajdziecie TUTAJ.

5. Szczołok czyli kompot. Napój bezalkoholowy

Kompot z owoców sezonowych to prosty w przygotowaniu napój ale jego odmiana z suszonych jabłek serwowana w wigilię nazywa się gwarowo „szczołkiem” i ma wyjątkowy smak. Sto razy smaczniejszy i zdrowszy jest domowy kompot niż gazowane napoje z benzoesanem sodu i toną cukru. Zapytajcie o niego w restauracji lub barze. Może traficie na kompocik z rokitnika, wiśni lub kwaśnych jabłek? Dobra podlaska gospodyni kompot gotuje codziennie! Wystarczy tylko wrzucić pół kilograma owoców na wrzątek i troszkę dosłodzić. Gotowe!

6. Domowa lemoniada. Napój bezalkoholowy

Od jakiegoś już czasu każda porządna restauracja na Podlasiu w sezonie letnim proponuje klientom lemoniadę własnej produkcji. Pomysłowo serwowane, z lodem i w pięknych szklaneczkach. Aż chce się pić więcej i więcej! Jakież cuda i cudeńka można było dostać w Tartalinie (Białystok), Folwarku Księżnej Anny (Siemiatycze) czy Horyzoncie (Białystok). Tego roku wielkim hitem była lemoniada arbuzowa oraz mazurskie bio pigwoniady. Na jadlosfera.pl czytamy:

Pigwoniada to lemoniada stworzona na bazie pigwowca japońskiego pochodzącego z gospodarstwa rodziny Pośledników. Nie są tam stosowane żadne środki chemiczne. To absolutny hit w moim domu. Hit, dodam, jak najbardziej pożądany, bo pigwowiec dostarcza mnóstwo witaminy C. Pigwoniada klasyczna jest lekko słodka w smaku. Słodzona cukrem trzcinowym. Pijcie na zdrowie.

7. Krynka. Woda z Podlasia

Powinien istnieć obowiązek sprzedaży Krynki w lokalnych restauracjach 😉 Krynkę na Podlasiu zna każdy i niemal każdy ją lubi lub darzy sentymentem. Co prawda w ofercie firmy od zawsze znajdują się oranżady, cole i inne ulepki ale idzie o czystą wodę z Krynek! Gazowana lub niegazowana – Krynka to jakość i tradycja. Najbardziej lubię kupić sobie szklaną butelkę 0.33 l z gazowaną wodą, odkapslowac i wypić duszkiem. Jak za dzieciaka 🙂 Woda z Krynek znana była od dawien dawna. Według legendy sama Jadwiga Andegaweńska poznała się na właściwościach krynkowskiej wody kiedy to po jej wypiciu ustąpiły trapiące królową dolegliwości żołądkowe! O miasteczku Krynki pisaliśmy TUTAJ.

8. Lokalne piwo. Alkohol

W 1880 roku w Jeżewie Starym, w majątku rodziny Glogerów rusza z produkcją browar, który przejdzie do historii. Przez 70 lat warzono tam doskonałej jakości piwo, znane i lubiane daleko poza Podlasiem. Zyski ze sprzedaży jeżewskiego napoju były na tyle duże, że Zygmunt Gloger mógł spokojnie poświęcić się swojej naukowej pasji, podróżowaniu oraz przyjmowaniu znamienitych gości. W Jeżewie gościła np. Eliza Orzeszkowa a Henryk Sienkiewicz zainspirowany wizytą na Podlasiu nazwał jednego ze swoich bohaterów Rzędzianem – od pobliskiej wsi Rzędziany. Po II Wojnie Światowej, pod pretekstem złej jakości wody, browar zamknięto zaś osprzęt przewieziono do zakładu w Dojlidach. Dziś w Jeżewie można oglądać ruiny browaru i tylko wyobrażać sobie jego świetność. Ze względu na skomplikowaną sytuację spadkową szanse na jego uratowanie są nikłe.

Tymczasem w XXI wieku na Podlasiu tradycja warzenia piwa ma się… doskonale. Oj obrodziło u nas browarami! Nie mówię tu o produkcie kampanii piwowarskiej obecnym w każdym telewizyjnym bloku reklamowym po 21:00. Mamy na Podlasiu wysyp browarów rzemieślniczych, warzących swój produkt w sposób tradycyjny. Dwa lata temu ciepło pisaliśmy o browarze Gloger i Browarze Słodowy Dwór. Dziś moglibyśmy wymienić kilka kolejnych: Brovca z Siemiatycz, Markowy z Hajnówki, Browar Stary Rynek z Białegostoku, Browar Biały z Łysek, Browar Zaścianki, Browar Waszczukowe z Czarnej Białostockiej. Jeżeli kogoś pominęliśmy – wybaczcie – sytuacja w temacie piwa jest bardzo dynamiczna 🙂 Nie ma najmniejszego sensu picie ogólnopolskiego produktu skoro jest taki wybór lokalnych! W Białowieży koniecznie skosztujcie Piwa Kornik o smaku świerkowym…serwuje go np. Gospoda pod Żubrem.

Edit 2020 – W Białowieży warto skosztować piwa z nowego browaru rzemieślniczego o znaczącej nazwie – Przełom. To może być przełom w lokalnej tradycji browarniczej! (Piwo jest zawsze dostępne w Hotelu Białowieskim)

9. Nalewki i likiery. Alkohol

Wiele restauracji na Podlasiu wytwarza i sprzedaje swoje własne nalewki. Pilnie strzegą swoich receptur i trudno się dziwić. Rozejrzyjcie się dokładnie … my szczerze rekomendujemy nalewkę na pędach sosny z Restauracji Pokusa w Białowieży. Zima idzie – na kaszel nie znajdziecie lepszego remedium. Na portalu Wrota Podlasia czytamy:

Kiedyś na stół trafiały leśne owoce tj. jeżyny, borówki, żurawiny, jarzębina, kalina czy głóg. Wytwarzano z nich liczne przetwory oraz naturalne „lekarstwa” w postaci nalewek i likierów. Nalewki te miały od 30 do 75 procent zawartości alkoholu. Od momentu zalania owoców okowitą (często zawieszano owoce w pojemniku nad spirytusem) i zaszpuntowania beczki do pierwszego zlewu musiało upłynąć od trzech miesięcy do trzech lat. Beczki przechowywano w piwnicach, wystawiano na słońce lub zakopywano w ziemi. W późniejszych czasach nastawiano je w gąsiorach szklanych. Kobiety najczęściej „leczyły” się likierem poziomkowym różanym, lub lipowym. Mężczyźni wybierali raczej mocniejsze trunki tj. żubrówkę, jałowcówkę, żurawinówkę. Sporządzane były także nalewki słabsze z pigwy lub czarnej porzeczki. Na kaszel spożywano nalewkę z młodych pędów sosny, o przyjemnym smaku i bukiecie. Na przeziębienie dobrym lekarstwem była jałowcówka, a na nadciśnienie głogówka. Nalewka z borówek była zaś stosowana jako środek wspomagający przy leczeniu cukrzycy.

Przepis na nalewkę

Pani Halina Pezowicz ze wsi Zucielec (gm. Trzcianne), podaje znany jej przepis na nalewki z żurawin, malin i pigwy. Robi się je w taki sam sposób. Przygotowane owoce należy zasypać cukrem i pozostawić w chłodnym miejscu przez 2-3 tygodnie. Po upływie tego czasu należy zlać sok, a owoce ponownie zasypać cukrem i pozostawić na taki sam czas. Ponownie należy zlać sok i połączyć go z sokiem z pierwszego zlania. Następnie całość przefiltrować, dodać spirytus i rozlać do butelek. Nalewka będzie dobra po pół roku stania w chłodnym miejscu.

10. Bimber. Alkohol

Niekwestionowany król podlaskich trunków. Bimber to alkohol etylowy wytwarzany nielegalnie, prymitywnymi można by rzec … chałupniczymi metodami. Powinien zawierać około 70% alkoholu – klasyk podlaski to wódka pędzona na życie czyli „żytniówka”. Przede wszystkim nazwa bimber wcale nie jest na Podlasiu tą najczęściej używaną. Aby uniknąć nieporozumień najczęściej mówimy o tym trunku „samogon”. Inne popularne nazwy to m.in „duch puszczy” i „księżycówka”. Porządne wesele nie obejdzie się bez sękacza i bimbru… To część naszej tradycji, znawcy tematu twierdzą nawet, że tożsamości… O Bimbrze na moim blogu już było – artykuł ukazał się nawet w lokalnej prasie 🙂 Pełny tekst znajdziecie TUTAJ.

Czym się raczyć na Podlasiu? Już wiecie 🙂 Zapraszam do komentowania i wyrażania opinii.

Wszystkie zdjęcia użyte w tym artykule są własnością autorki bloga. Wyjątek stanowi poniższa fotografia, którą wiosną tego roku zrobił w Socach Kevin Reilly. Thanks Kevin!!!