Filmy kręcone na Podlasiu oraz w Podlaskiem. Seriale i klasyka kina polskiego. Część 2

Filmy kręcone na Podlasiu i w Podlaskiem to temat niezwykle nośny. Postanowiłam mimo wszystko ograniczyć listę do 20 tytułów. Po opublikowaniu pierwszej dziesiątki dostałam od czytelników bloga kilkadziesiąt podpowiedzi i arcyciekawych komentarzy. O niektórych scenach, które powstały w naszym regionie Internet milczy. Inne są błędnie interpretowane jako kręcone na Podlasiu a powstawały gdzieś zupełnie indziej (np. Konopielka). Przyznam szczerze, że plany mi się zmieniły a dobranie drugiej dziesiątki zabrało kilka tygodni…Na mojej liście znalazło się bowiem aż 31 tytułów! Co ciekawe, dziś czyli 12 stycznia 2019 roku w Socach rozpoczęły się zdjęcia do kolejnego filmu! W części pierwszej, którą znajdziecie TUTAJ znalazły się m.in. takie kultowe produkcje jak Opowieści z Narni, Znachor czy Piłkarski Poker. 

Filmy kręcone na Podlasiu i w Podlaskiem. Część 2

11. Ludzie z pociągu. Reżyseria: Kazimierz Kutz, 1961 rok

W grudniu 2018 roku zmarł wybitny, polski reżyser: Kazimierz Kutz. Wielokrotnie nagradzany, wnikliwy obserwator społeczny, Ślązak, uczeń Wajdy. Jego twórczość kojarzymy głównie z tryptykiem śląskim (m.in. Sól ziemi czarnej). Mało kto wie, że jeden z pierwszych filmów Kutza powstał na malutkiej stacji kolejowej w Kurianach, niedaleko Białegostoku.  Na podstawie prozy Mariana Brandysa i ze zdjęciami wybitnego filmowca Kurta Webera. „Ludzie z pociągu” to przejmujący obraz okupacyjnej codzienności, studium psychologiczne ludzi osaczonych a jednocześnie przegląd polskiej społeczności czasu wojny…

Jesień 1943 roku. Pasażerowie dwóch uszkodzonych wagonów czekają na małej stacyjce. Szmuglerzy, wygnaniec z Poznańskiego, zakochana dziewczyna nadmiernie opiekująca się swym chłopcem – konspiratorem, chłopiec, którego matka straciła już na wojnie dwóch synów, wojenna wdowa przewożąca przybraną córkę o semickich rysach twarzy, szmalcownik, karciarze… Jest jeszcze zawiadowca stacyjki i niemiecki policjant kolejowy, któremu ginie pistolet maszynowy. Przybyli żandarmi postanawiają rozstrzelać co piątego pasażera. (cytat ze strony: FilmPolski.pl )

12.  Blondynka, serial w reżyserii Mirosława Gronowskiego, początek emisji: 2010 rok

Główną bohaterkę serialu, lekarkę weterynarii, która ucieka z Warszawy na prowincję grały już trzy aktorki: Joanna Moro, Julia Pietrucha oraz (aktualnie) Natalia Rybicka. W filmie występuje ponadto cała plejada rodzimych gwiazd z ulubionym Andrzejem Grabowskim na czele. Serial jest w całości kręcony w Supraślu i Białymstoku. Trzy pierwsze odcinki w dniu premiery obejrzało ponad 5,5 miliona widzów!  Dziś pomimo  wielu lat emisji, liczba „oglądaczy” każdego odcinka oscyluje w okolicy … 3 milionów! Jako przewodnik zaświadczę: nie ma takiego autokaru w którym nie znalazłby się fan „Blondynki” ! Czasem nawet przybywają na Podlasie niegroźni psychofani serii, których celem jest podejrzenie pracy ekipy 🙂 Szkoda jednakowoż, że główna bohaterka mieszka w fikcyjnej miejscowości „Majaki” a serial jest kręcony głównie w naszym Supraślu. Nazwa mogłaby być prawdziwa, prawdaż…

13. Bołdyn. Reżyseria: Ewa Petelska, Czesław Petelski, 1981 rok

Niemal kompletnie zapomniany film, który w całości powstał w Tykocinie i Knyszynie.

Dowódca oddziału partyzanckiego, legendarny generał Bołdyn, jest autokratą, nie uznaje krytycznych uwag, domaga się bezwzględnego posłuszeństwa, a jednocześnie, coraz mocniej opętany manią prześladowczą, traci poczucie rzeczywistości. By go uspokoić, podwładni składają mu fałszywe informacje, te zaś powodują mylne, tragiczne w skutkach decyzje. Bołdyn ginie, natomiast faktycznie sprawujący dowództwo Krupicki postanawia zataić przed żołnierzami śmierć generała. Wszak jego imię zawsze ich jednoczyło i dodawało odwagi. (cytat ze strony: www.filmpolski.pl )

Obsada to znane postaci polskiego kina: Daria Trafankowska, Tomasz Stockinger, Henryk Talar i wielu innych. Film odszedł do niebytu gdyż nakręcono go na motywach prozy Jerzego Putramenta, ikony PRL-u.  Pan Marek Świętorzecki z Tykocina wspomina, że podczas zdjęć do filmu, a był to czas stanu wojennego, młodzi działacze „Solidarności” z Tykocina, świadomi zaangażowania głównego aktora (Wirgiliusz Gryń) ostentacyjnie utrudniali prace ekipy. Jednocześnie jeden ze współczesnych czytelników pisze w 2012 roku:

„…książka to znakomity obraz mechanizmów psychologicznych działających w partyzantce – w tym wypadku czasów II wojny światowej. „Bołdyn”, moim zdaniem, to przede wszystkim powieść o tym, co dzieje się z prawdą na wojnie, a także, a może przede wszystkim o tym, co dzieje się z człowiekiem, który ma pod sobą grupę ludzi. ” (Lubimy czytać)”. 

Poniżej dwa zdjęcia, których nie zobaczycie nigdzie! Ich autorem jest Tadeusz Maliszewski, tato mojej koleżanki po fachu, świetnej przewodniczki: Barbary Maliszewskiej. Basia ma rodzinę w Tykocinie i jako mała dziewczynka widziała pracę ekipy filmowej Bołdynu. Na potrzeby bloga udostępniła dwa kadry. Dom, który dobrze znacie: Plac Czarneckiego 10  był w 1981 roku filmową Karczmą Kwiatkowskiego.

14. Kruk. Serial w reżyserii Macieja Pieprzycy, 2018 rok

Psychologiczny thriller osadzony w mrocznych realiach polskiej prowincji. Klimat zła osiągnięto, serial trzyma w napięciu … wrrr 😉 Zdjęcia kręcono w pobliżu białoruskiej granicy, na puszczańskich bagnach, w Czarnej Białostockiej, Kruszynianach i Białymstoku. Co ciekawe – wielu mieszkańców Podlasia, nawet młodych, nie potrafi się pogodzić z filmową fikcją i bierze serial na poważnie (niemal tak jak poprzednie pokolenie „Niewolnicę Isaurę” , jakieś 30 lat temu). Dla porównania: Czy Londyn powinien bojkotować filmy o Kubie Rozpruwaczu, Wrocław „Belfra” a Miami „Dextera”?! Strasznie to niedorzeczne kiedy mieszkańcy Podlasia wymagają wyłącznie słodko-magicznego przedstawiania naszego regionu… Tymczasem w Kruku mamy mafijną sieć powiązań, szeptuchy, pedofilię, przemoc… My mamy nadzieję, że powstanie druga seria Kruka.

Na Podlasiu dochodzi do porwania nastoletniego chłopca. Adam Kruk, inspektor łódzkiego wydziału kryminalnego zostaje w tym samym czasie oddelegowany do Białegostoku. Po latach wraca do miasta, w którym dorastał, gdzie będzie musiał się zmierzyć nie tylko ze sprawą porwanego chłopca, ale także z mroczną stroną swojej przeszłości. (cytat: kruk.canalplus.pl/#o-serialu )

15. Kronika wypadków miłosnych. Reżyseria: Andrzej Wajda, 1985 rok

Film oparty na prozie Tadeusza Konwickiego opowiada o schyłku świata, którego już nie ma. Bohaterowie opowieści przeżywają wielki romans, zaś rzecz dzieje się na Wileńszczyźnie, wiosną 1939 roku. Andrzej Wajda w poszukiwaniu nieosiągalnej atmosfery wielokrotnie udawał się na Podlasie. Nad Bugiem, w okolicy Drohiczyna powstawały plenery (także do innych filmów: Panny z Wilka i Pierścionek z orłem w koronie). Sceny nabożeństwa w Kronikach nagrywano w cerkwi w Siemiatyczach. Muzykę do filmu napisał Wojciech Kilar ale w ścieżce dźwiękowej usłyszmy też Zbigniewa Wodeckiego oraz … heavy-metalowy zespół TSA!

W tamtych czasach Litwa była nieokreślonym obszarem geograficznym, niejasną formacją etniczną, nie zdefiniowaną sferą kulturową. W tamtych czasach Litwa była gwałtowną letnią burzą albo może raczej wnętrzem wygasającego wulkanu, który umierał w ostatnich spazmach. Litwa była wtedy wielkim zachodzącym słońcem, co zostawia po sobie smugi dziwnie pięknych świateł i resztki dogasającej tęczy” – pisał w „Kronice wypadków miłosnych” Tadeusz Konwicki.

Z „Kroniką wypadków miłosnych” wiąże się skandal obyczajowy. Na planie filmu debiutowała młodziutka, 15-letnia wówczas Paulina Młynarska. Wiele lat później na łamach „Twojego Stylu” wyznała, że grając w u Wajdy, była zmuszana do rozbieranych scen. Na zbliżenia naciskać miał drugi reżyser.  Młynarska ujawniła szczegóły sprzed lat. Według niej, jeden z członków ekipy dla rozluźnienia podał jej alkohol i tabletkę, „najprawdopodobniej relanium”. Co ciekawe, ostatecznie z filmu usunięto scenę miłosną pomiędzy Młynarską a Wawrzyńczakiem.

16. Śpiewy po rosie. Reżyseria: Władysław Ślesicki, 1982 rok

W opisach na stronie FilmPolski.pl znajdziemy informację, że film był nagrywany w rezerwacie „Perkuć” niedaleko Płaskiej (okolice Augustowa). Jednak po opublikowaniu pierwszej części artykułu odezwał się do mnie pan Andrzej Bartoszewicz i mamy dodatkowe szczegóły:

„Śpiewy po rosie nagrywane były w Studzienicznej obok kościoła (akurat byłem przy nagrywaniu tej sceny) i przy byłym Tartaku obok Hotelu Delfin. Mój kolega brał ślub akurat w tym dniu w kościółku w Studzienicznej a ekipa nagrywała Śpiewy. Jak orszak weselny podjechał do kościoła to przerwali i zagrali nowożeńcom Marsz Mendelsona i większość aktorów uczestniczyła w nabożeństwie. Obok mnie stal główny bohater,  Zdzichu -Maciej Goraj. (…) Jest tam też taka scena jak milicjant którego grał Maciejewski rozmawiał przy straganie w czasie trwania odpustu. Była tez w tym filmie scena z Cyganami rodowitymi z Augustowa. Cyganka, nazwiska nie pamietam, wróżyła przy ognisku z kart dziewczynie Zdzicha.”

17. Biała sukienka. Reżyseria: Michał Kwieciński, 2003 rok

Film w całości nagrany w Tykocinie, dodatkowo występują w nim znani, białostoccy aktorzy: Paweł Małaszyński, Izabela Dąbrowska (dziś znana jako odtwórczyni Pani Basi z „Ucha Prezesa”) oraz Andrzej Beja-Zaborski. Trzeba przyznać, że lokalizację dla zilustrowania atmosfery obchodów Bożego Ciała wybrano idealnie. Tykocin obchodzi ten dzień wyjątkowo!

Film z telewizyjnego cyklu „Święta polskie”, który zyskał przychylność krytyki i uznanie widzów. „Biała sukienka” – to przypowieść na Boże Ciało. Akcja (…) rozgrywa się właśnie w tym uroczyście obchodzonym i bardzo ważnym dla katolików dniu. Bohaterami są mieszkańcy wsi położonej niedaleko Białegostoku. Jest piękny, słoneczny poranek, wszędzie panuje świąteczna atmosfera, kościół i wierni szykują się do obchodów święta Bożego Ciała. Trwają ostatnie przygotowania – przyozdabianie trasy procesji, prasowanie komunijnych białych sukienek, polerowanie masek samochodów, bo przecież w takim dniu trzeba się pokazać przed sąsiadami. Na tle świątecznej gorączki toczą się równolegle dwa wątki… (cytat z: www.filmpolski.pl)

18. Faustyna. Reżyseria: Jerzy Łukaszewicz, 1994 rok

Filmowa opowieść o losach siostry Faustyny Kowalskiej, postaci niezwykle ważnej dla katolików, wyjątkowo ważnej dla Podlasia. To tutaj, w Białymstoku mieszkał i zmarł spowiednik s.Faustyny, ks. Michał Sopoćko, człowiek który uwierzył w jej widzenia, a pracą całego swojego życia doprowadził do „zalegalizowania” kultu Miłosierdzia Bożego. Faustyna Kowalska umarła w wieku 33 lat z powodu gruźlicy. Kult siostry zaczął się szerzyć tuż po jej śmierci, ale przez dziesiątki lat Kościół katolicki nie aprobował go. Dopiero w latach 60. dzięki staraniom kardynała Wojtyły rozpoczął się proces beatyfikacyjny siostry Faustyny Kowalskiej. 18 kwietnia 1993 roku Jan Paweł II ogłosił ją błogosławioną. 30 kwietnia 2000 roku wyniósł świętą na ołtarze. Film Jerzego Łukaszewicza nagrywano m.in. w podlaskim Drohiczynie.

19. Karate po polsku. Reżyseria: Wojciech Wójcik, 1982 rok

Obraz niesłusznie zapomniany a przecież nagradzany, m.in. na festiwalu w San Sebastian oraz dla aktora grającego główną rolę: Edward Żentara otrzymał nagrodę im. Zbyszka Cybulskiego. Film kręcono w Studzienicznej (okolice Augustowa) i Starych Juchach (np. Bar Palinocka).

Do sennego mazurskiego miasteczka przyjeżdżają dwaj przyjaciele plastycy – Piotr i Michał. Wkrótce pojawia się piękna dziewczyna Piotra, Dorota. Cała trójka, jej sposób bycia, wygląd są swego rodzaju wyzwaniem dla miejscowej grupy chuliganów, którym przewodzi Roman. Jedną z głównych postaci dramatu, który wkrótce się rozegra, będzie także krewny Romana, były kapitan AK. Piotr jest świetnym karateką, który chętnie demonstruje swoje umiejętności. Roman już niejeden raz ze swoją grupą brał udział w bójkach. Gdy więc dojdzie między do konfliktu miedzy miejscowymi a przybyszami, sytuacja stanie się bardzo dramatyczna. Sam reżyser o swoim filmie mówił „Jest on skierowany przeciwko brakowi tolerancji, przeciwko ludziom, którzy uważają, że przemoc to jedyne rozwiązanie, a po części też przeciwko tym wszystkim, którzy uprawiają karate, kendo i inne sporty walki. Przyswajają sobie siłę i wyrachowanie wynikające z filozofii wiążącej się z tymi sportami, nie przyswajając sobie jednocześnie jej zasad (…) Gdy znajdą się w sytuacji podobnej do przedstawionej w filmie, to w sposób najbrutalniejszy, najbardziej bezwzględny wykorzystają swoje umiejętności, zapominając o filozofii, o tym czemu sport walki powinien służyć”.

 

20. U Pana Boga za piecem (1998), U Pana Boga w ogródku (2007), U Pana Boga za miedzą (2009). Reżyseria: Jacek Bromski

Bezwzględnie film kultowy, znają go chyba wszyscy mieszkańcy naszego kraju 🙂 . Niektóre sceny i sytuacje weszły do kanonu polskiego filmu. Wycieczki na Podlasie często oczekują od przewodnika, że będzie „zaciągał” tak jak bohaterowie Bromskiego! W trakcie podróży absolutnie obowiązkowo musimy pokazać miejsca gdzie film kręcono: plebanię i kościół w Sokółce, gospodę Zapiecek (Tykocin), komisariat w Królowym Moście (Supraśl) no i komin z którego kilka razy usiłował skoczyć dziadek (Supraśl). Niejednokrotnie w programie wycieczki podawany jest Królowy Most: „wie pani tam gdzie łapali na radar, tam chcemy zrobić zdjęcie”.  Film był kręcony w innych jeszcze miejscach jak choćby na polach (z charakterystycznymi płotami) niedaleko Wierzchlesia, na bazarze w Białymstoku czy w dyskotece w podlaskim Janowie (czy ktoś dziś pamięta, że na potrzeby sceny pożaru w dyskotece spalono stary tartak w Supraślu?). W Supraślu powstał zresztą szlak filmowy, możecie pobrać ulotkę i spróbować odnaleźć kultowe miejscówki: PDF ULOTKA.

Czy Jacek Bromski wiedział, że tworzy kultowy film o polskiej prowincji? Co go zainspirowało? W jednym z wywiadów powiedział:

Czytając pamiętniki Marii Dąbrowskiej natknąłem się na refleksję dotyczącą jakiejś wizyty w małym miasteczku, jakiejś kolacji w towarzystwie lekarza, proboszcza i aptekarza: „Jakaż ta prowincja duchowo samowystarczalna, jak właściwie ona nas do niczego nie potrzebuje…” Pomyślałem sobie, że jeśli mamy gdzieś szukać jakichś wartości, o których w mieście dawno zapomnieliśmy, to właśnie w prowincjonalnym Cz miasteczku na Białostocczyźnie. (Źródło: culture.pl)

Z drugiej strony film był skazany na sukces. Plejada gwiazd polskich oraz doborowa ekipa aktorów z Białostockiego Teatru Lalek a wszystko to podlane sosem z podlaskich naturszczyków. Przyjrzyjcie się statystom w „U Pana Boga za…” to prawdziwa galeria, co prawda prowincjonalnych ale i nietuzinkowych postaci! Polski widz pod koniec lat 90. XX wieku był zmęczony filmami gangsterskimi i ambitnymi kreacjami artystycznymi. Istniała jak się okazało, realna potrzeba powrotu do prostoty w stylu ukochanych „Samych swoich”.

Na koniec… świetna recenzja filmu, którą znalazłam na Filmwebie. Nijaki Sheep_shot w 2009 roku napisał o fenomenie filmów Bromskiego tak, że lepiej bym nie umiała:

„…fabuła filmu jest jedynie pretekstem do snucia opowieści o urokach wiejskiego życia. Jak Witek komponuje swoje Ave Maria, tak Bromski pisze własną odę na cześć powolnego, ale radosnego, choć wcale nie wolnego od trosk i kłopotów, życia w małej społeczności. Zakątka, gdzie władzę dzierży dobroduszny, ale stanowczy proboszcz, od czasu do czasu pouczający burmistrza z komisarzem.  Gdzie „kruszynę chleba podnoszą z ziemi przez uszanowanie dla darów Nieba…” nie tylko Norwidowi jest tęskno, Panie, bo za każdym razem, gdy oglądam „U Pana Boga za piecem”, mam nieodparte wrażenie,  że twórcom filmu również. Trochę podkoloryzowali, trochę rozjaśnili, coś tam od siebie dodali i stworzyli taki mały raj na ziemi, z którego nie chce się uciekać (chyba że na coroczny odpust w Białymstoku).
Niewątpliwym atutem obrazu są dialogi i monologi, w szczególności rozmowy proboszcza  z Przenajświętszą Panienką – takie drobne, ale celne obserwacje otaczającej rzeczywistości. Do kąśliwości i pesymizmu Allena z pewnością trochę brakuje, ale kto nie uśmiechną się słysząc, że „tyle lat z rusyfikacją walczyliśmy, a ty chcesz się z ruską żenić”? W „U Pana Boga za piecem” jest dokładnie tak jak być powinno – ciepło, przytulnie i bezpiecznie. Jak dorzucimy lingwistyczne perełki i swojskie krajobrazy powstanie film uniwersalny i ponadczasowy,  do którego klimatem i tempem akcji będzie później nawiązywał chociażby Andrzej Jakimowski w „Zmruż oczy” i „Sztuczkach”. Miłośnikom gatunku i kompletnym nowicjuszom – zdecydowanie polecam.” (link do pełnej recenzji: TUTAJ).

Filmy kręcone na Podlasiu i w Podlaskiem – część 1 – TUTAJ.

Filmy kręcone na Podlasiu i w Podlaskiem, które nie znalazły się na liście to m.in. Lato leśnych ludzi, Zmruż oczy czy epizody w serialach: Ojciec Mateusz, O7 zgłoś się, Polskie drogi czy Układ Warszawski. 

Filmy kręcone na Podlasiu i w Podlaskiem – podziękowania

• dziękuję Basi Maliszewskiej za udostępnienie zdjęć z filmu Bołdyn
• dziękuję panu Andrzejowi Bartoszewiczowi i panu Markowi Świętorzeckiemu za podzielenie się wspomnieniami.