Atrakcje Łomży i okolic. Zaskakująca Ziemia Łomżyńska. 5 miejsc wartych odwiedzenia

Atrakcje Łomży i podstawowy szlak miejski opisaliśmy na blogu w artykule pt. Łomża. 10 historycznych miejsc, które powinniście zobaczyć. Tekst przeczytało ponad 2 tysiące osób. Wiemy z dobrze poinformowanych źródeł, że pięknie zilustrowany wpis obudził w naszych czytelnikach apetyt na dalsze eksploracje Ziemi Łomżyńskiej. Kolejny artykuł był poświęcony historycznej Wiźnie, której współczesną atrakcją są niesamowite, patriotyczne murale – zajrzyjcie TUTAJ. Z kolei ten tekst dotychczas odsłonięto grubo ponad 3 tysiące razy! Czas więc na ciąg dalszy… Oto 5 niezwykłych a turystycznie mało znanych miejsc, które mogą stanowić bazę Waszej niedzielnej wycieczki w okolice Łomży. Pora odkryć piękno Mazowsza, które w efekcie zmian administracyjnych znalazło się… w województwie podlaskim.

Atrakcje Łomży i okolic

1. Łomżyński Park Krajobrazowy Doliny Narwi

Widoki od Bronowa do granic Łomży są niesamowite! O każdej porze roku – od bezlistnej wiosny, kiedy groźne rozlewiska podchodzą pod domostwa po złotą jesień kiedy krajobraz paraliżuje pięknem nawet niewrażliwe dusze…. Warto się wybrać ma wycieczkę trasą wzdłuż brzegów Narwi.

Łomżyński Park Krajobrazowy Doliny Narwi utworzono w 1994 roku. Obejmuje swoim zasięgiem szesnasto kilometrowy odcinek rzeki Narew, która płynie w nienaruszonym stanie. Do niewątpliwych atrakcji należy ciekawie ukształtowana rzeźba terenu, która powstała w wyniku działania lodowca. Odcinek ten nazywa się Przełomową Doliną Narwi. Wiosną rozpoczyna się najbardziej spektakularny okres.

Ptaki podczas przelotów mają idealne warunki do żerowania i zbierania sił na dalszą wędrówkę, gdyż jest to miejsce niedostępne dla człowieka. Bogaty skład awifauny czyni Dolinę Narwi jednym z najcenniejszych obszarów pod względem ornitologicznym w Polsce. Jest to wiosenne królestwo gęsi, kaczek, batalionów, oraz innych gatunków prowadzących wodny tryb życia. Starorzecza Narwi należą do jednych z najbardziej fascynujących obiektów przyrodniczych. Najcenniejsze są starorzecza „Rzeka Narwica” i „Rzeka Łopian” , które są użytkami ekologicznymi. Ponadto utworzono dwa rezerwaty leśne: „Kalinowo” oraz „Wielki Dział” obejmujące dwa zachowane w stanie naturalnym lasy. Łomżyński Park Krajobrazowy Doliny Narwi to jeszcze więcej atrakcji dla miłośników przyrody. Tego nie da się opisać. To trzeba zobaczyć… (Tekst na potrzeby bloga napisała Paulina Chojnowska – dziękujemy!)

2. Drozdowo. Muzeum Przyrody i Dwór Lutosławskich

Malutkie Drozdowo ma wiele do zaoferowania! Mieści się tam siedziba Parku Krajobrazowego Doliny Łomży, kościół, cmentarz z grobowcem rodziny Lutosławskich oraz … Muzeum Przyrody posadowione w dawnym dworze rodu Lutosławskich. Muzeum oferuje aż 9 wystaw stałych i oczywiście wystawy czasowe. Każda ekspozycja ma świetnie opracowany audio-przewodnik do pobrania na stronie muzeum: TUTAJ. Oprócz typowych ekspozycji lokalnych związanych z przyrodą rzeki Biebrzy, Narwi oraz miejscowych tradycji zielarskich; ogromne wrażenie robi…wystawa akwarystyczna! Mieści się w trzech salach i ukazuje podwodny świat pięciu kontynentów. Każdy kto hodował gupiki i skalary będzie tu miał wielką frajdę 🙂

Dwór Lutosławskich otoczony pięknym parkiem to istna kopalnia tradycji i pamiątek szlacheckiej rodziny, która mogłaby służyć jako archetyp dziewiętnastowiecznego patriotyzmu i … pracy u postaw.

• Najbardziej znanym przedstawicielem rodu był oczywiście Witold Lutosławski – światowej sławy kompozytor i genialny muzyk (1913-1994). Jednak warto się zapoznać z biogramami jego ojca i dziadków. Ileż wybitnych jednostek wychowało się w Drozdowie!
• Mało kto wie, że to tutaj doczekał końca swych dni Roman Dmowski, jeden z ojców polskiej niepodległości. Zmarł w styczniu 1939 roku po półrocznym pobycie w Drozdowie.
• Wciąż jeszcze istnieją ruiny słynnego browaru Lutosławskich. Była to bodaj najsłynniejsza warzelnia piwa w tej części Imperium Rosyjskiego. Drozdowskie piwo było nagradzane na całym świecie a wieść gminna niesie, że pili je nawet podróżujący Titanikiem. Źródła doskonałej wody wciąż czekają na wykorzystanie… Browar otwarto w 1862 roku a kres jego działalności położyła I Wojna Światowa.

3. Forty w Piątnicy

Pod koniec XIX wieku pewien był jeden fakt: wojna światowa jest tylko kwestią czasu… Wielcy aktorzy światowej sceny czyli Rosja, Prusy i Cesarstwo Austro-Węgierskie dążyły do ostatecznego starcia. Główni bohaterowie czynili poważne przygotowania strategiczne, dopełniała się epoka. Wielkie nieszczęście i śmierć milionów ludzi nieuchronnie nadchodziły. Wojna wybuchła w 1914 roku – jej skutki odczuwamy do dzisiaj. Zachowało się też sporo pamiątek po wielkich przygotowaniach m.in. trzy forty w Piątnicy. Dlaczego akurat tutaj sztab carski wybudował kolosalne umocnienia? Oddaję głos specjaliście…

Rosyjskie twierdze na ziemiach polskich tworzyły inżynieryjne umocnienia przewidywanego terenu działań, położonego między Wisłą, Bugiem i Narwią. Był to obszar koncentracji armii carskiej dla uderzenia na stolice wrogich mocarstw. Szczególnie ważne było umocnienie przepraw przez Narew dla zabezpieczenia przed najbardziej groźnym uderzeniem silnej armii niemieckiej z północy – z umocnionego rejonu jezior mazurskich. Umocnienie przepraw przez Narew było istotnym elementem rosyjskiej strategii wojennej wobec Niemiec (…) Najlepiej zachowanym i najsilniej rozwiniętym przyczółkiem mostowym na Narwi z tego okresu jest właśnie system obronny w Piątnicy k/Łomży. Wzniesione ponadto forty i wał międzyfortowy wokół samej Łomży stanowiły razem twierdzę mającą powstrzymać na tym odcinku atak niemiecki z rejonu Mazur. Pierwotna rola oraz stosunkowo dobry stan zachowania twierdzy pozwalają na zaliczenie jej do grupy najwartościowszych zespołów fortyfikacji z przełomu XIX i XX w. na ziemiach polskich. (Forty Piątnica – Twierdza Łomża, Tadeusz Warec – cytat ze strony 4Lomża.pl)

Forty i twierdza Łomża – legendy. Atrakcje Łomży i okolic

Zarówno forty jak i rzekome podziemne korytarze stanowią niewyczerpane źródło legend i teorii spiskowych. Wielu mieszkańców Łomży twierdzi, że istniał tunel pod rzeką – łączył podobno forty w Piątnicy z Łomżą. Wejście do tunelu znajdowało się w klasztorze o. Kapucynów lub w nieistniejącym kościele na skarpie. Odkrycie kilku podziemnych lochów w Łomży dodaje pikanterii historiom o całej sieci korytarzy. Z kolei we wspomnieniach żołnierzy pojawia się opowieść o tym, że wszystkie forty łączyły się ze sobą tunelami. Dziś nikt nie potrafi ich wskazać ale … faktem jest, że po wojnie (na przełomie lat 40/50 XX wieku) ówczesne tajne służby (NKWD lub UB) dokonały w Piątnicy serii wysadzeń. Czy coś tam ukryto czy tylko zlikwidowano tajne przejścia? Możecie szukać odpowiedzi na te pytania albo zwyczajnie rozkoszować się widokami jakie rozciągają się z fortów… są przepiękne!

4. Zambrów. Koszary carskie

Zambrów na mapach turystycznych woj. podlaskiego właściwie nie istnieje. Tam się po prostu na zwiedzanie nie jeździ. Władze miasta (skądinąd historycznego – prawa miejskie Zambrów uzyskał przed 1430 rokiem!) nie czynią też żadnych starań aby to zmienić. A szkoda – pasjonaci militariów i historii wojskowości uważają bowiem zambrowskie koszary za fenomen! Na szczęście istnieje ścieżka edukacyjna, mapa i świetnie opracowana strona internetowa dzięki której każdy chętny może na własną rękę odkryć carską zabudowę: TUTAJ. W Zambrowie mówi się „mieszkam na koszarach” ale świadomość tego jak cenne jest to miejsce wydaje się być niewielka. Spacerując „na koszarach” natkniecie się na zwykłe osiedlowe życie. Pomiędzy majestatycznymi budowlami z czerwonej cegły wyrastają PRL-owskie koszmarki i bloki z wielkiej płyty.  W miejscach gdzie kiedyś stacjonowały elitarne jednostki, na ławeczkach siedzą starsze pani i mamusie z wózeczkami. Z okien przez które dawniej wyglądali oficerowie dziś płyną dźwięki melodii z popularnego serialu…  Fantastyczne połączenie przeszłości z teraźniejszością! Chwała władzom Zambrowa, że wciąż istniejących budowli nie dopadła styropianoza i pasteloza! Budowle są w większości w bardzo dobrym stanie, piękne i użytkowane. Warto to zobaczyć…

Historia powstania koszar w Zambrowie. Atrakcje Łomży i okolic

Pierwsze prace związane z budową zambrowskiego kompleksu koszarowego rozpoczęto w latach 80. XIX wieku, a ukończono w pierwszych latach wieku XX (ok. 1905 r.). W tym czasie zapoczątkowano cały szereg inwestycji militarnych na zachodnich ziemiach imperium rosyjskiego, w ramach których wzniesiono m. in. twierdze: w Różanie, Osowcu, Piątnicy, koszary: w Komorowie, Łomży, Suwałkach, Białymstoku. Lokalizacja koszar i rozlokowanie wojsk carskich w Zambrowie wynikały z położenia miasta na skrzyżowaniu ważnych dla obronności szlaków komunikacyjnych oraz z faktu bliskości dużego kompleksu leśnego – Czerwony Bór, który mógł stanowić doskonałe miejsce na poligon dla stacjonujących w mieście żołnierzy. Obok niewielkiego miasteczka z przeważającą niską i drewnianą architekturą wyrósł potężny kompleks gmachów wzniesionych z charakterystycznej czerwonej cegły w stylu, który przez niektórych architektów jest nazywany klasycyzmem koszarowym. Nowo wybudowany kompleks zaprojektowano tak, aby zaspokoić wszelkie potrzeby i wymagania jego mieszkańców. Część budynków przeznaczono na osiedle dla rodzin wojskowych oraz pracowników cywilnych, obok potężnych gmachów, wzniesiono np. dwie cerkwie przydomowe, kaplicę, a na obrzeżach koszar wytyczono cmentarz prawosławny. Zambrów powiększył się o nowych mieszkańców. Pojawienie się nowej kilkutysięcznej społeczności stwarzało miastu i jego mieszkańcom nowe szanse w zakresie zbytu różnorodnych towarów, czy też świadczenia usług, a także pracy przy obsłudze koszar. Z drugiej strony czerwone gmachy koszar przypominały o niewoli, w której ziemie polskie trwały od ponad stu lat i były symbolem polityki rusyfikacji prowadzonej przez władze carskie. Od zakończenia prac budowlanych do dnia dzisiejszego koszary na trwałe wrosły w krajobraz miasta, zmieniali się jedynie lokatorzy i przeznaczenie poszczególnych budynków. (cytat ze strony „Zambrowskie koszary„)

5. Murale w Łomży

Atrakcje Łomży to nie tylko kościoły, muzea i klasztory…to także street art! Na temat łomżyńskich murali powinnam chyba stworzyć oddzielny wpis. Jednak u progu obchodów 100-lecia Niepodległości tematu nie wypada odkładać! Murali o tematyce patriotyczno – historycznej znajdziecie w Łomży aż 7. Znać rękę i kreskę artysty – ich twórcą jest bowiem dobrze znany na Podlasiu – Rafał Roskowiński. Założyciel Gdańskiej Szkoły Muralu, malarz muralista, doktor sztuk pięknych. W ostatnim roku (wraz z swoją ekipą RoskoArt) stworzył murale w Białymstoku, Wasilkowie, Łomży i wielu innych miastach Polski. Niezwykle płodny twórca! Obejrzyjcie jego łomżyńskie dzieła i spróbujcie je zlokalizować – nie jest łatwo 😉 W kolejności na zdjęciach zamieszczonych poniżej:

1. „Cud nad Narwią”. ul. Rządowa 5.
2. Powstanie Styczniowe. ul. Wojska Polskiego 11
3. Adam Chętnik. ul. Dworna 24 A
4. Jakub Ignacy Waga. ul. Polowa 57
5. Wjazd Księcia Janusza do Łomży z prawami miejskimi w 1418r. ul. Giełczyńska
6. Leon Kaliwoda i Halinka Jarnuszkiewiczówna. ul. Polowa 35
7. Marszałek Piłsudski na Kasztance. ul. Plac Niepodległości 15

Atrakcje Łomży i okolic. Inspiracje i podziękowania

Tekst „Atrakcje Łomży i okolic” powstał pod wpływem dwóch wycieczek. Odbyliśmy je ze znajomymi przewodnikami wiosną 2017 roku i jesienią 2018 roku. Szczególnie chciałam podziękować Adamowi Szepielowi za jego inspirujące, wojskowe opowieści! Gdybyście poszukiwali przewodnika, który zna się na militariach – pamiętajcie o Adamie! Okolice Łomży bardzo dobrze zna również Bernardeta Rafałko – autorka wpisu o Łomży i partnerka bloga.

Dziękuję serdecznie Rafałowi Roskowińskiemu za możliwość użycia zdjęć murali oraz Paulinie Chojnowskiej za tekst i zdjęcia ŁPKDN.

Atrakcje Łomży i okolic- wszystkie zdjęcia za wyjątkiem opisanych inaczej są własnością autorki bloga.