• polski
  • Mapa Murali 2019
  • Turystyka
  • Kulinaria
  • Kultura
  • Historia
  • Współpraca
    • Partnerzy Bloga
    • Wycieczki na Podlasie
    • Oferta dla właścicieli obiektów
  • Dokąd się wybierasz?
    • Białystok
    • Podlasie
    • Suwalszczyzna
    • Ziemia Łomżyńska
    • Białoruś i Litwa
  • Przewodnik turysty
  • Kontakt
  • Home
  • O autorce
  • Home
  • O autorce
Facebook Twitter Pinterest Linkedin Instagram
Bialystok Subiektywnie
Blog regionalno-turystyczny o Podlasiu i Podlaskiem
  • polski
  • Mapa Murali 2019
  • Turystyka
  • Kulinaria
  • Kultura
  • Historia
  • Współpraca
    • Partnerzy Bloga
    • Wycieczki na Podlasie
    • Oferta dla właścicieli obiektów
  • Dokąd się wybierasz?
    • Białystok
    • Podlasie
    • Suwalszczyzna
    • Ziemia Łomżyńska
    • Białoruś i Litwa
  • Przewodnik turysty
  • Kontakt
Strona główna » Historia » Czas walczy z wiatrakami. Wiatraki Sokólszczyzny czyli 12 magicznych miejsc
HistoriaPodlasieTurystyka

Czas walczy z wiatrakami. Wiatraki Sokólszczyzny czyli 12 magicznych miejsc

Anna 03/08/2018 architektura, Atrakcje Podlasia, Historia, Podlasie, Sokólszczyzna, wiatrak 8 komentarzy
Wiatraki sokólskie

Wiatraki odchodzą bez rozgłosu…

Wiatraki Sokólszczyzny i bojarskie chaty z Białegostoku to piękny przykład odmienności kulturowej i wyjątkowej, drewnianej architektury Podlasia. Tak jedne jak i drugie skazane są na zapomnienie. O ile wokół Bojar co jakiś czas podnosi się larum i markuje działania ochronne o tyle wiatraki sokólskie odchodzą w ciszy. Godnie i bez zbędnego lamentu. Zapomniane, tkwią na swoich miejscach, murszeją, wreszcie znikają: rozebrane, podpalone, zrujnowane. Nikomu nie potrzebni świadkowie zmyślności i mądrości naszych przodków. W pierwszej połowie XX wieku było ich kilkadziesiąt, dziś w powiecie sokólskim wciąż istnieje kilkanaście (w różnym stanie). 12 z nich odnalazł i sfotografował partner bloga -Maciej Arciszewski – autor strony Piękno wokół nas. Serdecznie dziękuję Maćkowi za zdjęcia wiatraków i inspirację!

Wiatraki sokólskie
Resztki wiatraka w Malawiczach Górnych. Fot. Anna Kr/Białystok subiektywnie – maj 2018.

Fenomen wiatraków sokólskich

To nie przypadek, że właśnie w powiecie sokólskim wybudowano wyjątkowo dużo wiatraków. Istnieją tu tzw. holendry, koźlaki, paltraki oraz oddzielna, specyficzna i jedyna w swoim rodzaju – grupa sokólska. Grzegorz Rąkowski, autor kultowego przewodnika „Polska egzotyczna” wyjaśnia przyczyny tej wyjątkowej „mody na wiatraki”:

Po pierwsze – silnie pofałdowany, w dużej części bezleśny teren Wzgórz Sokólskich, z licznymi wzniesieniami i pagórkami, jest idealnym wręcz obszarem do wykorzystania energii wiatru. Po drugie (…) przebiega tędy dział wodny Wisły i Niemna, jest to wiec obszar niemal zupełnie pozbawiony cieków. W każdym razie brak tu rzek czy strumieni na tyle dużych, by można było na nich budować młyny wodne. Zauważmy, ze nie ma wiatraków na północ stąd – gdzie płynie Łosośna, ani na zachód – nad Sokołdą i Słoją, ani na południe – nad Nietupą i Świsłoczą. Na wszystkich tych rzekach, istniały bądż istnieją dotąd młyny wodne. W bezwodnym i pagórkowatym terenie ich rolę z powodzeniem przejęły wiatraki. (Grzegorz Rąkowski, „Przewodnik Polska Egzotyczna” Pruszków 2013, s. 190-191)

Wiatraki sokólskie
Widok na wzgórza sokólskie w Minkowcach
Wiatraki sokólskie
Wiatraki sokólskie

Wiatraki sokólskie – jak to działało?

Podobnie jak „koźlaki” tak i wiatraki sokólskie były obracane w kierunku wiatru. Budowla składała się więc z nieruchomej podstawy i części obrotowej.

Zespół nieruchomy to charakterystyczny dla wiatraków sokolskich kopiec z kamieni polnych spojonych cementowo-kamienną zaprawą murarską. Na górnej płaszczyźnie kopca zamocowany jest, za pomocą podwójnego krzyżaka, dwuwarstwowy pierścień – łożysko obrotowe. W osi kopca tkwi wmurowany pionowy słup zwany sztembrem, wokół którego obraca się wiatrak. Sięga on drugiej kondygnacji wiatraka i tworzy podporę belki mącznej. Podstawę zespołu obrotowego wiatraka stanowią cztery krzyżowo ułożone belki izbicowe zwane pojazdami. Ślizgają, się one po kolistej szynie nieruchomego pierścienia przymocowanego do kopca, co umożliwia ustawianie wiatraka odpowiednio do kierunku wiatru za pomocą dyszla umocowanego pomiędzy belkami izbicowymi oraz liny i kołowrotu.

Wiatraki sokólskie

Na końcach belek izbicowych opiera się konstrukcja ścian bocznych wiatraka, wraz z przesuwaniem się belek po łożysku obraca się zatem cały wiatrak. Na wysokości stropu górnej kondygnacji elementem nośnym jest belka mączna, połączona ze sztembrem za pomocą kołowego czopa tworzącego górne łożysko obrotowe tej budowli. Wiatraki sokolskie poza oryginalnością konstrukcji odznaczały się nowoczesnością, rozwiązań technicznych, miały np. podwieszone przesiewacze mąki, windy do pionowego transportu zboża oraz mechanizmy regulowania położenia górnego kamienia młyńskiego w zależności od prędkości obrotu skrzydeł. Większość mechanicznych elementów wyposażenia jest z dużą precyzja wykonana z drewna. (Grzegorz Rąkowski, „Przewodnik Polska Egzotyczna” Pruszków 2013, s. 199-200)

1. Malawicze Górne. Wiatrak sokólski

Do wakacji 2011 roku wiatrak w Malawiczach Górnych był swoistą wizytówką regionu. Jeden z najlepiej zachowanych, przyciągał nie tylko fotografów i turystów ale i okoliczną dzieciarnię. Podejrzewa się, że to właśnie dzieci zaprószyły ogień.

„Konstrukcja malawickiego wiatraka to dzieło Antoniego Bajko. Pierwszą tego typu budowlę wzniósł on w latach 20. XX wieku. W 1936 roku przez Malawicze przetoczyła się potężna burza. Nawałnica zniszczyła wiatrak. Wtedy Antoni Bajko postanowił wybudować nową – znacznie większą od poprzedniej – konstrukcję. Swój zamiar zrealizował w 1937 roku. Budowa trwała dwanaście miesięcy. W wiatraku zainstalowano urządzenia, jakie pozwalały na otrzymywanie z przemiału zboża mąki i śrutu. Do młynarza w Malawiczach zgłaszali się klienci z miejscowości oddalonych nawet o 10 kilometrów. Wiatrak działał do śmierci Antoniego Bajko w 1974 roku. Potem przez 37 lat był znakiem rozpoznawczym Malawicz. Aż wybuchł pożar…” (cytat za Gazetą Współczesną z dnia 28 listopada 2011 roku).

Wiatraki sokólskie
fot. Maciej Arciszewski – Piękno wokół nas

2. Minkowce. Wiatrak sokólski typu paltrak

Ten wiatrak przyciąga wzrok, trzeba przyznać – wygląda spektakularnie! To właśnie tego typu widoki były pożywką dla wyobraźni i zainspirowały opowieści o „chatkach na kurzej łapce”. Kozioł, stanowiący podstawę wiatraka, zwykle bywał odsłonięty, co sprawiało wrażenie, jakby budynek został zamocowany właśnie na „kurzej łapce”. Straszne opowieści miały za zadanie trzymać dzieci z dala od, bądź co bądź niebezpiecznych młynów i ich wirujących śmigów. Nie tyle konstrukcja wiatraka w Minkowcach co jego położenie robi wrażenie. Na wzniesieniu, pośród grobów, pozbawiony skrzydeł, sprawia wrażenie, że się lada moment rozpadnie… Został wybudowany w 1900 roku zaś cmentarz założono tu znacznie później bo w 1954 roku. Jak wspominają okoliczni mieszkańcy, młynarz – Adam Woronowicz był niezwykle pracowitym człowiekiem – jego wiatrak pracował w dzień i w nocy.  Minkowce leżą tuż przy granicy z Białorusią, na nocnych zdjęcia wiatraka czasem widać łunę świateł Grodna.

Wiatraki sokólskie
fot. Maciej Arciszewski

3. Szczęsnowicze. Wiatrak sokólski

Dziś to chyba najlepiej zachowany wiatrak sokólski. Co prawda nie ma śmig ale jego wnętrze jest w bardzo dobrym stanie. Nie tak łatwo go znaleźć – nie widać go z głównej drogi. Należy zjechać w piaszczystą ścieżkę i jechać dość daleko – warto zapytać o drogę mieszkańców wsi. Na stronie Ciekawe Podlasie czytamy, że „…we wiatraku ze Szczęsnowicz zastosowano (tak jak w wiatraku w Minkowcach) ciekawy sposób chłodzenia łożyska: za pomocą powietrza napływającego od strony nawietrznej specjalną rynną z desek”. Co ciekawe, wiatrak ten ma nawet swoje imię uwiecznione na metalowej chorągiewce: JAN.

Fot. Maciej Arciszewski – Piękno wokół nas

4. Korycin. Paltrak

Paltrak – podobnie jak koźlak obracany jest w całości wraz z maszynami na kierunek wiatru. Paltrak jest jednak konstrukcją solidniejszą i bardziej odporną na silny wiatr. Koźlak podparty jest na jednym słupie utrzymywanym przez kozioł, dlatego stosunkowo łatwo może być wywrócony, a osiowy słup nośny złamany. Paltrak oprócz osi obrotu dodatkowo opiera się na podłożu całym swoim obwodem, wpuszczonym we wzmocnione żeliwem zagłębienie fundamentu. Obracanie na wiatr wymaga mniejszego wysiłku, gdyż na obwodzie, pod spodem, znajdują się stalowe rolki i istnieje możliwość ich smarowania. W nowszych mechanizmach zamiast dyszla i konia do obracania stosuje się dodatkowy mechanizm wiatrowy umieszczony po przeciwnej stronie skrzydła roboczego (za Wikipedią).

Wiatraki sokólskie
Fot. Maciej Arciszewski – Piękno wokół nas

Wiatrak z Korycina tak naprawdę jest budowlą z Zagórza. Został on zakupiony przez gminę w 2006 roku i …uratowany. Wyremontowano go bardzo drobiazgowo by w 2010 roku ustawić przy zalewie w Korycinie. Cała konstrukcja waży 13 ton! Odrestaurowanie wiatraka z 1945 roku kosztowało 700 tys. zł, z czego 500 tys. to dofinansowanie z unijnego programu „Odnowa wsi”. Chlubny przykład! Marzy się nam, żeby inne wiatraki podzieliły los tego z Zagórza… Na stronie Gazety Współczesnej, w archiwalnym artykule relacjonującym ustawianie wiatraka czytamy:

Wśród osób, które w sobotę przyszły na plac budowy, był Stanisław Kopciewski z Korycina. To właśnie jego ojciec Henryk 62 lata temu wybudował wiatrak w Zagórzu. – Był to prezent ślubny, jaki nasz dziadek Wiktor Kopciewski sprawił dla swojego syna Czesława. Z opowieści rodzinnych wiem, że wszystkie elementy wiatraka zostały wykonane w pobliskiej Aulakowszczyźnie, a stamtąd przewiezione do Zagórza. Cieszę się, że teraz ten zabytkowy obiekt będzie służył mieszkańcom Korycina i turystom odwiedzającym naszą gminę – powiedział pan Stanisław.

Wiatraki Holenderskie

Wiatraki typu holenderskiego (wieżowego) różnią się od koźlaków i paltraków tym, że budynek młyna jest nieruchomy. Obrotową część stanowi czapa, zawierająca mechanizm przeniesienia napędu z wału skrzydłowego na urządzenia młynarskie. Budynek wiatraka może być drewniany, murowany, lub murowano-drewniany. Najbardziej powszechne są na Dolnym Śląsku, Opolszczyźnie, w zachodniopomorskim, pomorskim i warmińsko-mazurskim. Skąd takie konstrukcje na Podlasiu? Być może tego typu wiatraki są spuścizną po niemieckich osadnikach z z Prus Wschodnich, którzy osiedlili się tu, gdy ziemie te po trzecim rozbiorze w 1795 roku przypadły Prusom?

5. Aulakowszczyzna. Holender drewniany

Przy drodze łączącej Aulakowszczyznę z Szumowem stoi piękny, drewniany Holender, datowany na 1930 rok. Nie zapomnijcie, że w tej malutkiej wsi można też zobaczyć resztki grodziska średniowiecznego.

Wiatraki sokólskie
Fot. Maciej Arciszewski – Piękno wokół nas

6. Białousy. Holender drewniany

Drewniany Holender, bardzo stary bo datowany na 1880 rok. Niestety jest w stanie ruiny. Konstrukcja nośna to fundament z kamieni polnych na planie koła z podpiwniczeniem. Ściany szalowane pionowo deskami, dodatkowo pokryte są długim wiórem osikowym. Wygląda na to, że jego dni są policzone… Znajduje się na prywatnym terenie, na plantacji borówki.

Wiatraki sokólskie
Fot. Maciej Arciszewski – Piękno wokół nas

7. Chmielowszczyzna. Holender drewniany

Podobnie jak wiatrak z Białous i ten z Chmielowszczyzny dożywa już swojego czasu. Wybudowany około 1910. Dziś nie ma już śmig i dachu.

Wiatraki sokólskie
Fot. Maciej Arciszewski – Piękno wokół nas

8. Dąbrowa Białostocka. Holender murowany

Trzykondygnacyjny, murowany wiatrak holenderski w Dąbrowie Białostockiej jest w całkiem niezłym stanie. Na stronie Zabytek.pl czytamy: Obiekt zbudowany w 1924 roku przez Jana Owsiejko według projektu przywiezionego ze Stanów Zjednoczonych. Projekt zrealizował murarz Jan Zabłocki. Wiatrak użytkowany był do 1960 roku. Po śmierci Jana Owsiejko obiekt stał się własnością Piotra Krzysztofika, który zaprzestał użytkowania młyna. Niestety wiatraka nie można zwiedzać, jest własnością prywatną.

Wiatraki sokólskie
Fot. Maciej Arciszewski – Piękno wokół nas

9. Stara Kamienna. Holender drewniany

Piękny, drewniany wiatrak – chociaż pochodzi z 1910 roku nie figuruje w rejestrze zabytków. Jest w kompletnej ruinie, brak mu także zadaszenia.

Wiatraki sokólskie
Fot. Maciej Arciszewski – Piękno wokół nas

10. Krzywa. Holender

Bardzo nietypowy wiatrak. Na wielu stronach znajdziemy informację, że jest murowany, na innych, że jest drewniany. I wszyscy mają rację – ten wybudowany w 1920 roku wiatrak jest bowiem murowano-drewniany. Choć nie ma śmig jest zadaszony i trzyma się nieźle!

Wiatraki sokólskie
Fot. Maciej Arciszewski – Piękno wokół nas

11. Marchelówka. Holender drewniany

Wiatrak wybudowano w 1946 roku, od 1977 znajduje się na liście zabytków. Budynek jest trzykondygnacyjny,osadzony na ośmiokątnym fundamencie z podpiwniczeniem. Ma osobne wejście z zewnątrz do piwnicy. Ściany są szalowane pionowo deskami i pokryte wiórem osikowym. Hełm drewniany pokryto blachą ocynkowaną, brak mu niestety skrzydeł.

Wiatraki sokólskie
Fot. Maciej Arciszewski – Piękno wokół nas

12. Szaciłówka. Holender drewniany

Na stronie Zabytek.pl Grzegorz Ryżewski pisze:

Wybitny znawca młynów wiatrowych Mieczysław Pawlik stwierdzał, że jest to jeden z najpiękniejszych obiektów na Białostocczyźnie.

Obiekt choć w dobrej kondycji niestety nie jest dostępny dla turystów. Konstruktorem i budowniczym młyna był Kazimierz Bartulewicz – właściciel wiatraka. Wiatrak ukończono w 1937 roku i pracował on do zamknięcia w 1948 roku. Mechanizmy przemiałowe zdemontowano już w 1950 roku. Wiatrak rzuca się w oczy – został usytuowany w krajobrazie otwartym na wzgórzu po wschodniej stronie szosy Białystok-Augustów (droga krajowa nr 8).

Wiatraki sokólskie
Fot. Maciej Arciszewski – Piękno wokół nas

Galeria – wnętrza wiatraków w Chmielowszczyźnie i Kamiennej Starej

Wiatraki sokólskie
Fot. Maciej Arciszewski – Piękno wokół nas
Wiatraki sokólskie
Fot. Maciej Arciszewski – Piękno wokół nas
Wiatraki sokólskie
Fot. Maciej Arciszewski – Piękno wokół nas
Wiatraki sokólskie
Fot. Maciej Arciszewski – Piękno wokół nas
Wiatraki sokólskie
Fot. Maciej Arciszewski – Piękno wokół nas
Wiatraki sokólskie
Fot. Maciej Arciszewski – Piękno wokół nas
Wiatraki sokólskie
Fot. Maciej Arciszewski – Piękno wokół nas
Wiatraki sokólskie
Fot. Maciej Arciszewski – Piękno wokół nas

Minkowce. Mini – Galeria

Wiatraki sokólskie
fot. Kevin Reilly
Wiatraki sokólskie
Minkowce fot. Barbara Nowik
Wiatraki sokólskie
Minkowce fot. Barbara Nowik
Wiatraki sokólskie
Minkowce fot. Barbara Nowik

 

Poprzedni artykuł Aktywny wypoczynek na Podlasiu. Rowery, kajaki, kijki, konie – jak i gdzie?
Następny Artykuł Hollywood w Podlaskiem. 20 filmów kręconych we wschodniej Polsce. Część 1

O Autorce

Anna

Anna jest przewodnikiem turystycznym PTTK i serdecznie zaprasza na Podlasie. Blog led by licensed tour guide. Leisure, Travel & Tourism in Podlasie.

Przeczytaj również

  • Spacer po Białymstoku śladami Ludwika Zamenhofa. Szlaki turystyczne część 1.

    20/12/2022
  • Wojszki

    Wojszki. Podlaska wieś zachwycająca zdobnictwem. Historia, galeria

    21/10/2022
  • Zwiedzanie Supraśla

    Zwiedzanie Supraśla. Prawosławie w podlaskim miasteczku. Część 2

    01/09/2022

8 komentarzy

  1. mbykowski Odpowiedz
    04/08/2018 at 08:31

    Wciąż zastanawiam się, jak to się dzieje, że tego typu obiekty, charakterystyczne właściwie jedynie dla krajobrazu Sokólszczyzny, w ciszy niszczeją. Choć odpowiedź się nasuwa – brak pieniędzy w kasach gmin na skomplikowaną i kosztowną renowację lub brak szans na dofinansowanie. Jedynie Korycin o wiatraki dba. Sprawę komplikuje fakt, że część z nich znajduje się na prywatnym terenie. Cóż, wychodzi na to, że pozostaje nam jedynie dokumentować ostatnie chwile tych budowli na Sokólszczyźnie.

    • Anna Odpowiedz
      04/08/2018 at 23:05

      To prawda – nie do wyobrażenia…a jednak się dzieje 🙁 Pozdrawiam.

  2. Adam Odpowiedz
    05/08/2018 at 05:27

    Wystarczy przejrzeć mapę z 1932 roku. W okolicy Wojnowiec było 12 wiatraków! Stara Kamionka – nizina – 4 wiatraki! W Dąbrowie Białostockiej zachował się jeden, w niezłej kondycji.
    Śpieszmy się kochać wiatraki. Tak szybko odchodzą 🙁

    • Anna Odpowiedz
      08/08/2018 at 22:14

      Otoż to… Pozdrawiam.

  3. Bogdan Odpowiedz
    21/08/2018 at 15:02

    Dziękuję za ten artykuł o wiatrakach , bo akurat wybieram się z kolegami na wycieczkę po Sokólszczyznie

    to sobie wiatraki odwiedzimy.Pozdrawiam.

    • Anna Odpowiedz
      22/08/2018 at 00:26

      Udanej wycieczki! Lody w Starej Szkole i obiad w Gospodzie pod Sokołem – obowiązkowe! Daję głowę za jakość 🙂

  4. Bogdan Odpowiedz
    28/08/2018 at 15:35

    Dziękuję za wskazówki , skorzystam z zadowoleniem .Przy okazji serdeczności z okazji rocznicy ślubu .

    Pozdrawiam

    po

  5. Pingback: Blog Białystok subiektywnie na występach w Radiu Białystok

Zostaw komentarz

Anuluj pisanie odpowiedzi

Szukaj

O mnie – Kontakt

Mam na imię Anna. Jestem przewodnikiem turystycznym i historykiem. Chciałabyś/chciałbyś przyjechać na Podlasie? Potrzebujesz planu działania i podpowiedzi, co robić w województwie podlaskim? Skontaktuj się ze mną telefonicznie: 0048 504 868 400 lub mailowo: ania@bialystoksubiektywnie.com

Najpopularniejsze posty

  • Źródełka słynące cudami na Podlasiu
    Źródełka słynące cudami czyli 10 niezwykłych miejsc. Część 1. Epidemie na Podlasiu
  • Getto w Białymstoku
    Getto. Część 1. Losy białostockich Żydów od września 1939 do „akcji lutowej”
  • Śledzik białostocki
    Śledzik białostocki. Co to znaczy śledzikować? Trzy klasyczne przepisy na śledzia po białostocku
  • Ziołowy Zakątek
    Ziołowy Zakątek w Korycinach. Bogactwo Podlasia w pigułce. Galeria Krzysztofa Kadziewicza
  • Monaster w Supraślu
    Monaster w Supraślu. Dzieje klasztoru oraz przewodnik po prawosławnym Supraślu. Część 1
  • Święte źródła na Podlasiu
    Święte źródła na Podlasiu i w podlaskim. Miejsca mocy. Część 2
  • mrowisko przepis
    Mrowisko. Przepis na litewskie ciasto szturmem zdobywające Podlasie. Kuchnia podlaska

Polub nas na Facebooku

Social Media

Kooperacja – media

Narodowy Portal Turystyczny

Weranda Weekend

Przedsiębiorcze Podlasie

Szlaki w Polsce

Polska Nieodkryta

Polskie Radio Białystok

Obcasy Podlasia

Rzeczpospolita

Serwis Turystyczny Radia Białystok

Kurier Poranny

Zielona Linia

Telewizja Białystok

Dwójka. Polskie Radio

Munchies – Vice.com

Na Temat

Polen Journal.de

PolskieRadio.pl

Gazeta Wyborcza

Najnowsze wpisy

  • Spacer po Białymstoku śladami Ludwika Zamenhofa. Szlaki turystyczne część 1.
  • Na ratunek starym domom
    Na ratunek starym domom. Ostatnia szansa na zachowanie okruchów dawnego Białegostoku?
  • Wojszki
    Wojszki. Podlaska wieś zachwycająca zdobnictwem. Historia, galeria
  • Zwiedzanie Supraśla
    Zwiedzanie Supraśla. Prawosławie w podlaskim miasteczku. Część 2
  • Zygmunt August na Podlasiu
    Zygmunt August na Podlasiu. Śladami ostatniego Jagiellona w 450-lecie jego śmierci

Tagi

agroturystyka architektura atrakcja turystyczna atrakcje dla dzieci Atrakcje Podlasia Atrakcje Suwalszczyzny autochtoniczna ludność Białorusini na Podlasiu Białystok Cerkiew drewniany Białystok filmowe Podlasie Gwara podlaska Historia jewish białystok jewish trail kościół katolicki na Podlasiu Kraina Otwartych Okiennic kuchnia lokalna kuchnia podlaska Magia Podlasia mniejszości podlaskie Nadbużańskie Podlasie Narew Pałac Branickich Podlasie podlaskie Prawosławie Puszcza Knyszyńska recenzja restauracja slow food Supraśl Suwalszczyzna synagoga Szlak Dziedzictwa Żydowskiego szlak murali szlak tatarski sztuka Tatarzy Tykocin województwo podlaskie zabytek Zwiedzanie Podlasia Żydzi

Newsletter

Archiwum

LINKI

Długoterminowa pogoda

Rękodzieło artystyczne z Podlasia

Pasieka Ulikowo/Blog o pszczołach

Facebook Twitter Pinterest Linkedin

Meta

  • Zaloguj się
  • Kanał wpisów
  • Kanał komentarzy
  • WordPress.org
© Copyright 2014. Theme by BloomPixel.
  • polski