Sejny. Na styku historii i teraźniejszości. 10 miejsc do odwiedzenia

Sejny to program obowiązkowy dla fanów klimatycznych, kresowych miasteczek. To istny wehikuł czasu – duch przeszłości jest tu niemal namacalny a zabudowa, która w wielu miejscach cudem ocalała z wojen, pozwala poczuć nie tylko atmosferę międzywojnia ale i wieków wcześniejszych. W swoich podróżach po północnym województwie podlaskim koniecznie uwzględnijcie to miejsce. Jeżeli spodobał się Wam Tykocin i Supraśl to Sejny z pewnością też Was oczarują. Nasz artykuł ułatwi  zwiedzanie – napisała go Basia Kowalewska partnerka bloga i przewodniczka, której usługi na Suwalszczyźnie gorąco polecam – tel. 605 391 899. O Suwalszczyźnie na naszym blogu pisaliśmy już wielokrotnie, zajrzyjcie: Suwałki, Plan Wycieczki, Suwalski Park Krajobrazowy, Klasztor na Wigrach, Hotel LOFT.

Sejny . Warto tu przyjechać…

…na kilka godzin, na dzień, na dwa, na dłużej. Miasteczko kilkutysięczne, magiczne, urokliwe, nad rzeką Marychą, niedaleko przejścia granicznego z Litwą. Dookoła niezwykłe krajobrazy, pofałdowane obszary  polodowcowe, kilkadziesiąt pięknych i czystych jezior, rzeczek i strumieni, szumiące kompleksy leśne. W okolicznych wioseczkach gospodynie produkują czystą ekologicznie żywność, wytwarzają  kartacze, soczewiaki, kiszki i babki ziemniaczane, bliny, pieką  sękacze, mrowiska, chleb,  a smaki to niepowtarzalne, nigdzie indziej nie spotykane. Domowe receptury  pilnie strzeżone, często też  wzbogacone o  receptury  kuchni litewskiej. Obfitość jezior to możliwości wędkowania, żeglowania. Stadnina koni w pobliskim Mikołajewie  spodoba  się amatorom jazdy konnej i przejażdżek bryczką.

Sejny to wielowiekowa bogata historia, to atmosfera  dawnego zakonu, to atrakcyjna spuścizna architektoniczna, zarówno sakralna jak i świecka. To teren chętnie odwiedzany przez ludzi szukających ciszy i spokoju, a także miejsce  wielu różnych ciekawych wydarzeń kulturalnych. Czuć tu poezję Czesława Miłosza z pobliskiej Krasnogrudy, słychać dźwięki muzyki klezmerskiej  dobywające się z synagogi czy koncertów  organowych z Bazyliki.  Sejny to kultura polskich Litwinów, to „Pogranicze sztuk, kultur, narodów”  To centrum wypadowe do niezwykłych, nieodległych miejsc.

Sejny. Historia i 10 miejsc do odwiedzenia

Legenda mówi, że Sejny to jedna z  najstarszych  osad na Suwalszczyźnie.  Podobno król Władysław Jagiełło po zwycięskich walkach z Krzyżakami przydzielił  kawałek  puszczy trzem rycerzom, którzy po trudach służby chcieli gdzieś w odosobnieniu dożyć swych dni. Przybyli i założyli  osadę, którą  nazwali „Sieniai” – Starcy. Nazwa ta później przekształciła się w Sejny. Prawda historyczna jest jednak całkiem  inna. W 1522 roku król Zygmunt I Stary  nadał w puszczy swojemu dworzaninowi i hetmanowi Iwanowi Michajlowiczowi Wiśniowieckiemu  pół mili kwadratowej ziemi przy wypływie rzeki z jeziora Sejny. Zbudowano dwór a wokół niego rozpoczęto osadzanie chłopów. Minęło kilkadziesiąt lat,  w roku 1593 wnuczka Wiśniowieckiego, Hanna, sprzedała wioskę Sejny i cały dwór nowym właścicielom – Jerzemu Grodzieńskiemu i jego żonie Justynie z Dulskich. Grodzieński założył miasto Sejny, wybudował  drewniany kościół,  do którego sprowadził figurę Matki Boskiej, która po dzień dzisiejszy jest  najcenniejszym zabytkiem w mieście, celem licznych pielgrzymek, miejscem adoracji i modlitw.

1.Bazylika i klasztor

Podominikański zespół kościoła i budynku klasztornego stwarza harmonijną całość, dominuje barok, ale czuć echa stylu klasycznego, gotyckiego i rokoko. Założenie przestrzenne świątyni i obiektów klasztornych to czworoboczny zamek z wirydarzem pośrodku, 4 narożne wieże – bastiony. Ten klasztor to jedyna renesansowa budowla obronna w północno-wschodniej Polsce! Niestety choć budynek jest udostępniany turystom to wymaga gruntownego remontu. W chwili obecnej organizowane są tam wystawy czasowe oraz kameralne koncerty.

2. Cudowna figura Matki Bożej Sejneńskiej

Niewielu mieszkańców regionu zdaje sobie sprawę z tego, że Madonna z Sejn to arcydzieło sztuki gotyckiej, które należy do pierwszej klasy zabytków! W całej Europie zachowały się tylko 4 podobne dzieła. W 1619 wniesiono ją uroczyście do kościoła, gdzie znajduje się do dziś. W 1975 roku otrzymała koronę papieską. Po otwarciu skrzydeł, od szyi aż do podstawy cokołu stanowi tryptyk. Nieznany artysta wykonał ją na przełomie XIV/XV zaś o pochodzeniu figury dobitnie świadczą krzyże na płaszczach modlących się rycerzy… Figura najprawdopodobniej była ołtarzem polowym wykonanym na potrzeby zakonu krzyżackiego.

3. Pomnik Antoniego Baranowskiego – Antanasa Baranauskasa

Antanas Baranauskas był biskupem sejneńskim i autorem najwybitniejszych litewskich utworów poetyckich. Pomnik odsłonięto w 1999 roku.  Autorem jest Gediminas Jakubonis, profesor rzeźby na Uniwersytecie Wileńskim. Antoni Baranowski to orędownik na rzecz pokojowego współistnienia narodów.  Przeciwstawiał się postawom nacjonalistycznym.  Na  swoim ingresie w 1897 roku przemówił do wiernych po polsku i po litewsku. Sprzeciwił się tym samym zakazowi używania w wielonarodowej diecezji sejneńskiej języka litewskiego na mszy. Starał się też łagodzić pojawiające się w diecezji napięcia między Polakami a Litwinami.

4. Kaplica św. Agaty

Na skwerku przed bazyliką trwa barokowa kapliczka z napisem: „Święta Agato módl się za nami”. (Niestety obecnie na szczycie budyneczku nie zobaczycie drewnianej  figury patronki miasta , ponieważ została zdjęta do  renowacji). Św. Agata miała chronić Sejny  przed pożarami, jednak  kiedy  wybuchł  wielki pożar w 1941 roku spowodowany przez wojska niemieckie to ogień był tak silny, że przeniósł się do miasta i strawił wiele zabytkowych budynków,  jednak… kaplica św. Agaty ocalała.  Kute ogrodzenie zostało wykonane przez miejscowych rzemieślników jeszcze w 1904 roku.

5. Pomnik Powstania Sejneńskiego

W sierpniu 1919 w Sejnach wybuchło powstanie sejneńskie, wywołane przez Polską Organizację Wojskową, w obawie przed włączeniem tego terenu do Litwy. Kolejnym etapem krwawego sporu były potyczki we wrześniu 1920 roku. Miasto przechodziło z rąk do rąk aż 11 razy. Historia walk trwa w pamięci zbiorowej do dziś. Granitowy pomnik został wzniesiony w 80 rocznicę wydarzeń. Na jego ścianach znajdują się symbole jednostek wojskowych biorących udział w walkach o Sejny, m.in. 41 Suwalskiego Pułk Piechoty, który ocalił powstańców od klęski. Na szczycie znajduje się orzeł, trzymający w szponach herb Sejn.

6. Ratusz

Siedziba urzędu miejskiego wybudowana w 1840 roku to typowa budowla klasycystyczna. Pierwotnie przed kolumnami ratusza znajdował się pręgierz.

7. Pałac Biskupi

Eklektyczny budynek o skromnej elewacji to dawna rezydencja ordynariuszy sejneńskich. Obecnie mieści się tutaj Muzeum Ziemi Sejneńskiej i siedziba Sejneńskiego Towarzystwa Opieki nad Zabytkami. Warto obejrzeć stałą ekspozycję poświęconą archeologii, sejneńskim dominikanom, duchowieństwu, walce o niepodległość, lokalnej oświacie, wielokulturowości regionu i numizmatyce.

8. Dawny kościół ewangelicki

Przy ulicy Wacława Zawadzkiego (głównego dowódcy sejneńskich oddziałów powstańczych 1919 roku), w bliskim sąsiedztwie bazyliki trafiamy na kolejnego świadka wielokulturowości Sejn. Oto dawny kościół ewangelicki wybudowany w 1844 roku. Przejęty przez katolików sto lat później, otrzymał wezwanie Matki Boskiej Częstochowskiej i służył jako kościół garnizonowy, obecnie odbywają się tu rekolekcje.

 9. Biała Synagoga. Dom Talmudyczny. Stara Poczta

W 1768 roku Dominikanie zezwolili Żydom na osiedlanie się w Sejnach co miało ożywić handel. Aby zachęcić starozakonnych do przyjazdu wybudowano nawet drewnianą synagogę!  Przez dziesiątki lat sejneńscy Żydzi codziennie modlili się za swoich dobroczyńców – Dominikanów . W połowie XIX wieku Żydzi stanowili 72 % mieszkańców Sejn. Wybudowano zatem okazałą murowaną świątynię, a sejneńska gmina szczyciła się wieloma znanymi rabinami.

Początek XX wieku to okres emigracji. Przed wybuchem II wojny światowej już tylko co czwarty mieszkaniec Sejn miał korzenie żydowskie. Na stronie Ośrodka „Pogranicze” czytamy:

Zaraz po zajęciu Ziemi Sejneńskiej przez wojska hitlerowskie rozpoczęto wysiedlanie wszystkich obywateli polskich narodowości żydowskiej. W listopadzie 1939 roku żandarmeria spędziła ludność żydowską nad granicę z Litwą. Mienie wypędzonych skonfiskowano. Przez kilka dni, zanim rząd litewski podjął decyzję przyjęcia na swój teren wypędzonych, koczowała ona nad granicą pod gołym niebem, nękani deszczem, chłodem i brakiem żywności. Zgoda wyrażona przez rząd litewski uratowała im- zresztą na krótko-życie.Po wkroczeniu wojsk hitlerowskich na Litwę w roku 1941 Żydzi zostali rozstrzelani. Miejscowi ludzie opowiadają, że Żydzi sami sobie kopali doły na groby, myśląc, że kopią schrony.

Po 1945 w Sejnach Żydów już nie było. Synagoga była wykorzystywana jako magazyn i zajezdnia samochodowa. Dziś  to  miejsce spektakli, wystaw i koncertów organizowanych przez Ośrodek „Pogranicze Sztuk, Kultur, Narodów” oraz Centrum Dokumentacji Kultur Pogranicza.  Obok Synagogi zachował się Dom Talmudyczny z II połowy XIX wieku oraz klasycystyczny budynek Starej Poczty.

10. Pomnik Matki Polki

Smukły obelisk, który góruje nad miastem nosił już kilka nazw. Wybudowany  w 1964 roku pierwotnie był nazywany Pomnikiem Zwycięstwa lub Wdzięczności. W latach osiemdziesiątych ubiegłego stulecia nazwę zmieniono na Pomnik Matki Polki.

AKTUALIZACJA: Ku zdziwieniu wielu mieszkańców Sejn pomnik rozebrano wiosną 2018 roku w ramach dekomunizacji. 

 11. Kuchnia Litewska 

Będąc w Sejnach obowiązkowo należy posmakować tradycyjnej kuchni litewskiej. Właściwe… to jedyna taka okazja po polskiej stronie granicy! Potwierdzi to każdy kto jadał na Litwie 🙂

• Hotel Skarpa położony jest w centrum miasta, w otoczeniu parku miejskiego. W hotelu mieści się restauracja serwująca dania regionalne oraz potrawy kuchni litewskiej. Motto restauracji: „… jest wiele miejsc, gdzie regionalne specjały można spotkać od święta, ale tylko na ziemi sejneńskiej można je degustować i konsumować codziennie …”
• Konsulat Republiki Litewskiej w Sejnach. Oprócz urzędów mieści się tu  Karczma Litewska urządzona w starodawnym rustykalnym stylu. Oryginalne  dekoracje  połączone z nowoczesnym wyposażeniem lokalu. Szczególną uwagę zwraca litewski staropogański kalendarz przedstawiony na lnianych zasłonach oraz ręcznie wykonane detale z drzewa i słomy. Największym atutem Karczmy  jest niepowtarzalny smak i aromat dań litewskich  oraz  regionalnych. Bogate menu: kartacze, soczewiaki, bliny litewskie, czenaki, kibiny, jajko po litewsku, wędzone uszy wieprzowe. Panuje tu klimat tradycji i kultury litewskiej, litewska muzyka i alkohole oraz zapach litewskiego chleba z czosnkiem …

Serdecznie dziękuje Basi Kowalewskiej za przygotowanie tekstu i zdjęć. 

Sejny – galeria miasteczka