• polski
  • Mapa Murali 2019
  • Turystyka
  • Kulinaria
  • Kultura
  • Historia
  • Współpraca
    • Partnerzy Bloga
    • Wycieczki na Podlasie
    • Oferta dla właścicieli obiektów
  • Dokąd się wybierasz?
    • Białystok
    • Podlasie
    • Suwalszczyzna
    • Ziemia Łomżyńska
    • Białoruś i Litwa
  • Przewodnik turysty
  • Kontakt
  • Home
  • O autorce
  • Home
  • O autorce
Facebook Twitter Pinterest Linkedin Instagram
Bialystok Subiektywnie
Blog regionalno-turystyczny o Podlasiu i Podlaskiem
  • polski
  • Mapa Murali 2019
  • Turystyka
  • Kulinaria
  • Kultura
  • Historia
  • Współpraca
    • Partnerzy Bloga
    • Wycieczki na Podlasie
    • Oferta dla właścicieli obiektów
  • Dokąd się wybierasz?
    • Białystok
    • Podlasie
    • Suwalszczyzna
    • Ziemia Łomżyńska
    • Białoruś i Litwa
  • Przewodnik turysty
  • Kontakt
Strona główna » Historia » Soce. Wieś podlaskich Indian. część 2
HistoriaPodlasieTurystyka

Soce. Wieś podlaskich Indian. część 2

Anna 30/03/2017 Atrakcje Podlasia, autochtoniczna ludność, Gwara podlaska, Kraina Otwartych Okiennic, mniejszości podlaskie, podlaskie, Slow life, Soce, Zwiedzanie Podlasia 8 komentarzy

W czerwcu 2016 roku na blogu Białystok subiektywnie pojawił się artykuł o kontrowersyjnym tytule – Soce. Wieś podlaskich Indian. O ile nagłówek faktycznie miał nieco podrażniać, czytaj: przyciągać uwagę, o tyle treść wydawała mi się bardzo gładka i oczywista. Moja rodzina pochodzi z Soc więc tekst powstał dość szybko, spontanicznie, w oparciu o sprawdzone źródło jakim jest Biuletyn Konserwatorski. No i rozpętało się piekiełko. Swoim niefrasobliwym doborem słów, ale i powierzchowną wiedzą na temat gwary, uderzyłam w struny narodowościowe. Po ukraińsko-białoruskiej burzy, którą wywołałam – odłożyłam temat Soc na półkę… Jesienią 2016 na blogu ukazał się artykuł Mateusza Styrczuli odnoszący się bezpośrednio do przyczyny zamieszania czyli podlaskiej gwary. To jeden z najpopularniejszych tekstów na tym blogu (ukazał się również drukiem w Gazecie Michałowa). Dziś odwlekana część druga historii Soc, miejmy nadzieję bez kontrowersji… Przepraszam Tych, którzy tak długo czekali na ten artykuł.

Pięknie położone w dolinie rzeczki. Widok na Suchlany. fot. Tadeusz Doroszko

Soce – wieś unikalna

Soce są położone w odległości trzech kilometrów od drogi wojewódzkiej 685, wśród lasów, na obszernej polanie w dolinie rzeki Rudni. Zachowało się tutaj pierwotne rozplanowanie oraz tradycyjne siedliska w których skład wchodzi: dom mieszkalny z podwórzem, sad lub ogród oraz zabudowania gospodarcze takie jak obora, chlew, stajnia, kurnik, spichlerz, stodoła i szopa. Każda parcela jest otoczona płotem z bramą wjazdową oraz furtką. Osada jest bardzo nietypowa gdyż właściwie składa się z dwóch ulicówek rozłożonych po obu stronach strumienia. Każda część wsi ma swoją nazwę zwyczajową, ulicę i drogę zagumienną (za stodołami). Suchlany leżą na północy, Mokrawy – to część południowa. Kiedyś dochodziło nawet do bójek między krewkimi podrostkami z obu stron, które przecież od dawien dawna łączą ze sobą dwie drogi dojazdowe (od zachodu i wschodu).

Tradycyjne budynki: chlewek
Kraina Otwartych Okiennic
Tradycyjne budynki: obora
Tradycyjna zabudowa: stodoła, chlewek

Spokojny wiek XIX

  • Soce należały do parafii w Puchłach, która była parafią unicką. Po kasacji Unii Brzeskiej w 1839 roku, mieszkańcy mogli spokojnie wyznawać prawosławie, z którym nie stracili kontaktu przez ponad 200 lat. Nie bez wpływu na to pozostawał fakt bliskości Zabłudowa – jednego z niewielu ośrodków, które nigdy nie przyłączyły się do unii. We wsi znajdziemy też krzyże wotywne świadczące o silnym kulcie św. Antoniego Pieczerskiego, patrona pustelników – w pobliskich Odrynkach mieli swoją pustelnię mnisi-uciekinierzy, nie przystępujący do unii.
  • W 1861 roku ustawiono w Socach kapliczkę słupową św. Jana Chrzciciela zaś pod koniec XIX kapilczkę św. Proroka Eliasza
  • Pomimo powszechnego wówczas analfabetyzmu, mieszkańcy Soc (jak i innych pobliskich wsi) w większości umieli czytać i pisać. Zawdzięczali to tytanicznej pracy u podstaw, którą prowadzili księża Grzegorz i Flor Sosnowscy. Pionierzy oświaty, niestrudzenie walczący z zacofaniem swoich parafian. Efekty ich długoletniej pracy przyniosły wspaniały plon. Okoliczni chłopi zrozumieli jaką szansę niesie edukacja. Odczyty, wykłady ale także sieć szkółek parafialnych zmieniły mentalność mieszkańców m.in. Soc.
Kapliczka słupowa z 1861 roku, fot. Tadeusz Dodorszko
Kapliczka pod wezwaniem p.Eliasza.

Dramat Bieżeństwa i …okiennice z międzywojnia

  • W 1866 roku Soce liczyły 80 drewnianych domów. Dziś paradoksalnie najstarsze budynki we wsi to te murowane: powstały w początkach XX wieku i przetrwały I Wojnę Światową. Drewniana zabudowa z XIX a może i XVIII wieku spłonęła – podpalona przez Kozaków po wyjeździe mieszkańców na bieżeństwo w 1915 roku. W 1919 ostało się 7 murowanek, kuźnia i 5 chałup drewnianych (wg. przekazów ustnych).
Najstarsze we wsi są murowanki – z początków XX wieku.
  • Kiedy zdziesiątkowani ludzie z Soc wrócili do swojego sioła i zastali zgliszcza musieli czym prędzej, ogromnym wysiłkiem odbudować domy. Budowali jak potrafili najlepiej, wedle sprawdzonych wzorców czyli …zachowując tradycyjny układ wnętrza jak i całego siedliska. Dzięki temu dzisiaj wieś jest w całości objęta ochroną konserwatora zabytków… Wisienką na torcie jest zdobnictwo, które tak bardzo cieszy oko. Okiennice, wycinane w drewnie wzory, zdobne naroża, nadokienniki – wszystko to mieszkańcy Soc widzieli gdzieś w głębi Rosji a budując swoje nowe domy ozdabiali je jak najpiękniej potrafili.
  • w latach 30. wybudowano w Socach dużą, drewnianą szkołę. Potrzeby były ogromne: w 103 domach mieszkały 674 osoby.
  • szachownica i rozdrobnienie gruntów pomiędzy gospodarzami w Socach osiągała niespotykane rozmiary. Czasem areał jednego gospodarstwa zawierał się na kilkudziesięciu działkach. Jeszcze przed wojną rozpoczęto akcję scalania (komasacji) w ramach której powstały kolonie.

Soce – II Wojna Światowa i schyłek…

  • II Wojna Światowa oszczędziła zabudowę i mieszkańców. Z wojennych frontów nie wróciło 4 młodych mężczyzn.
  • Życie powoli się stabilizowało. Po 1945 roku we wsi zamieszkałych było ok.110 domów a dodatkowo 20 na koloniach. Niemal wszyscy mieszkańcy byli prawosławni za wyjątkiem dwóch rodzin Adwentystów Dnia Siódmego – jedna z nich wyemigrowała do Australii.
  • Powojennej agitacji mającej na celu nakłonienie mieszkańców do wyjazdu do ZSRR uległo 7 rodzin. Żyło jeszcze wielu uczestników rewolucji i wojny domowej w Rosji, którzy dobrze znali komunistyczną propagandę i nie wierzyli w obiecywany przez agitatorów raj.
  • Najpopularniejszym nazwiskiem pozostały Iwaniuk i Aleksiejuk. Kto by się tam jednak nazwiskiem na co dzień posługiwał? Do dziś we wsi mówi się gwarą oraz używa tzw. przezwisk ulicznych. Na pytanie z jakiego pokolenia pochodzi uliczne przezwisko niewielu zna odpowiedź, nikt już nie pamięta założyciela rodu, był to jakiś Charyton, Oksenty, Siej, Tomasz…
  • Soce tradycyjnie nie lubiły się z …Sieśkami.
  • Pod koniec lat 50. XX wieku rozpoczęła się bezpowrotna degradacja wsi czyli masowa emigracja do miast. Apogeum tego procesu miało miejsce w końcówce lat 60. i w latach 70. Dziś wieś jest niemal wyludniona – zamieszkałych jest 38 domów – łącznie z mieszkańcami kolonii.
Soce
Soce.

Ocalamy Soce od zapomnienia – Fundacja non-profit

Ulice choć piękne, wybudowane siłami mieszkańców wymagają remontu…fot. Tadeusz Doroszko

Wydawać by się mogło, że wieś przeżywa swój złoty okres w turystyce. Internet jest pełen pięknych zdjęć z Soc. Niestety… zarówno wiosną jak i na jesień osławione dwie ulice są niemalże nieprzejezdne. Kto był w Socach ten wie jak fatalny jest stan brukowanych dróg we wsi. W dawnych latach mieszkańcy sami je ułożyli z polnych kamieni! Od tamtej pory nikt ich nie remontuje. Starsi ludzie nie mogą się dostać do obwoźnego sklepu nie wspominając o tym jak ma tam dojechać karetka pogotowia…

Powstała fundacja non-profit, której celem jest rewitalizacja ulic w Socach. Wieś jest objęta ochroną konserwatorską więc nie martwcie się – bruk zostanie! Trzeba go tylko zdjąć, podsypać, utwardzić a następnie ułożyć od nowa. Każda złotówka się liczy – skoro nie możemy liczyć na konserwatora, który chroni tylko z nazwy…zróbmy to sami!

Bank PKO SA nr konta 87124052111111001072784496

Więcej informacji udzieli sołtys wsi pani Tamara Leszczyńska: tel. 536 244 013,  e-mail fundacjasoce@yahoo.com


AKTUALIZACJA. STYCZEŃ 2021. 

W styczniu 2021 roku zmarła nagle sołtysowa Soc – nieodżałowana Tamara Leszczyńska odeszła w wieku 63 lat. Niestety pomimo wysiłków, pism i próśb jeszcze za jej życia zdjęto z obu ulic Soc stary bruk i położono nowoczesną kostkę brukową. Wielka szkoda. Ufamy, że nowa sołtysowa będzie kontynuować dzieło Tamary, której ostatnim celem było stworzenie mostku na Rudni, którym można by było spacerować na skróty od Suchlan do Mokran i spowrotem. 


W imieniu mieszkańców serdecznie dziękuję za wsparcie.

Serdecznie dziękuję Tadeuszowi Doroszko za udostępnienie kolejnych zdjęć. Zaglądajcie na stronę Tadeusz Doroszko – Fotografia, znajdziecie tam więcej klimatycznych obrazów malowanych światłem na Podlasiu.

fot. Tadeusz Doroszko
Kraina Otwartych Okiennic
Ach okiennice…
Kraina Otwartych Okiennic
fot. Tadeusz Doroszko
fot. Tadeusz Doroszko

 

Poprzedni artykuł 10 atrakcji w Białowieży i okolicach. Puszcza Białowieska na weekend
Następny Artykuł Synagogi w Białymstoku. Szlak dziedzictwa żydowskiego. część 2

O Autorce

Anna

Anna jest przewodnikiem turystycznym PTTK i serdecznie zaprasza na Podlasie. Blog led by licensed tour guide. Leisure, Travel & Tourism in Podlasie.

Przeczytaj również

  • juliański sylwester

    Juliański sylwester czyli Małanka. Obrzędy podlaskie część 1

    13/01/2023
  • Spacer po Białymstoku śladami Ludwika Zamenhofa. Szlaki turystyczne część 1.

    20/12/2022
  • Wojszki

    Wojszki. Podlaska wieś zachwycająca zdobnictwem. Historia, galeria

    21/10/2022

8 komentarzy

  1. Miroslawa Józefowicz Odpowiedz
    30/03/2017 at 17:22

    Bardzo ciekawy artykuł o Soce, Żałuję, że nie czytałam I części. Być może dlatego, że pochodzę z Podlasia a los rzucił mnie na Wybrzeże. Śledzę informacje z moich rodzinnych stron i udostępniam znajomym i publicznie.
    Bardzo dziękuję.

    • Anna Odpowiedz
      03/04/2017 at 13:46

      Pani Mirosławo część pierwsza: http://bialystoksubiektywnie.com/blog/2016/06/29/soce-wies-podlaskich-indian/
      Bardzo dziękujemy i polecamy się na przyszłość. Dużo się u nas zmienia i na lepsze, warto regularnie odwiedzać rodzinne strony 🙂

  2. Jadwiga Odpowiedz
    31/03/2017 at 19:31

    Wspaniala historia, regionalizm i tradycja , gratuluje Pani !!!

    • Anna Odpowiedz
      03/04/2017 at 13:47

      Dziękuję i polecamy się na przyszłość.

  3. Maria Odpowiedz
    03/11/2017 at 11:15

    Moja babcia z domu Aleksiejuk urodził się w wiosce Ściony.
    Jej ojciec był pomocnikiem popa w Hodyszewie w cerkwi prawosławnej
    Wyszła za Jankowskiego katolika
    Pozdrawiam.
    Maria Nowa z domu Jankowska

  4. m Odpowiedz
    31/01/2019 at 13:48

    Nigdy sie nie doloze na profanacje starych zabytkow , jak mozna niszczyc stary bruk, ktory przeciez w swoim realizmie jest najpiekniejszy ? Dotyczy to calej Polski. Wszystko ubogacane , poprawiane az na wyrost wychodzi z tego jeden wielki kicz. Oby podlasie to uniknelo…

  5. m Odpowiedz
    31/01/2019 at 13:52

    Wy Polacy macie jakies poczucie nizszosci do tego stopnia, ze z walorow chcecie zrobic kicz, bo to wam sie wydaje piekniejsze. Nic bledniejszego…

  6. Adrian Odpowiedz
    22/08/2019 at 11:50

    Mega ciekawy artykuł, przepiękne zdjęcia i świetnie, że zwróciłaś uwagę na detale w domach.

Zostaw komentarz

Anuluj pisanie odpowiedzi

Szukaj

O mnie – Kontakt

Mam na imię Anna. Jestem przewodnikiem turystycznym i historykiem. Chciałabyś/chciałbyś przyjechać na Podlasie? Potrzebujesz planu działania i podpowiedzi, co robić w województwie podlaskim? Skontaktuj się ze mną telefonicznie: 0048 504 868 400 lub mailowo: ania@bialystoksubiektywnie.com

Najpopularniejsze posty

  • Getto w Białymstoku
    Getto. Część 1. Losy białostockich Żydów od września 1939 do „akcji lutowej”
  • Śledzik białostocki
    Śledzik białostocki. Co to znaczy śledzikować? Trzy klasyczne przepisy na śledzia po białostocku
  • Ziołowy Zakątek
    Ziołowy Zakątek w Korycinach. Bogactwo Podlasia w pigułce. Galeria Krzysztofa Kadziewicza
  • Monaster w Supraślu
    Monaster w Supraślu. Dzieje klasztoru oraz przewodnik po prawosławnym Supraślu. Część 1
  • Święte źródła na Podlasiu
    Święte źródła na Podlasiu i w podlaskim. Miejsca mocy. Część 2
  • mrowisko przepis
    Mrowisko. Przepis na litewskie ciasto szturmem zdobywające Podlasie. Kuchnia podlaska
  • Pentowo
    Pentowo. Przysiółek szlachecki, który pokochały bociany. Weekend na Podlasiu

Polub nas na Facebooku

Social Media

Kooperacja – media

Narodowy Portal Turystyczny

Weranda Weekend

Przedsiębiorcze Podlasie

Szlaki w Polsce

Polska Nieodkryta

Polskie Radio Białystok

Obcasy Podlasia

Rzeczpospolita

Serwis Turystyczny Radia Białystok

Kurier Poranny

Zielona Linia

Telewizja Białystok

Dwójka. Polskie Radio

Munchies – Vice.com

Na Temat

Polen Journal.de

PolskieRadio.pl

Gazeta Wyborcza

Najnowsze wpisy

  • juliański sylwester
    Juliański sylwester czyli Małanka. Obrzędy podlaskie część 1
  • Spacer po Białymstoku śladami Ludwika Zamenhofa. Szlaki turystyczne część 1.
  • Na ratunek starym domom
    Na ratunek starym domom. Ostatnia szansa na zachowanie okruchów dawnego Białegostoku?
  • Wojszki
    Wojszki. Podlaska wieś zachwycająca zdobnictwem. Historia, galeria
  • Zwiedzanie Supraśla
    Zwiedzanie Supraśla. Prawosławie w podlaskim miasteczku. Część 2

Tagi

agroturystyka architektura atrakcja turystyczna atrakcje dla dzieci Atrakcje Podlasia Atrakcje Suwalszczyzny autochtoniczna ludność Białorusini na Podlasiu Białystok Cerkiew drewniany Białystok filmowe Podlasie Gwara podlaska Historia jewish białystok jewish trail kościół katolicki na Podlasiu Kraina Otwartych Okiennic kuchnia lokalna kuchnia podlaska Magia Podlasia mniejszości podlaskie Nadbużańskie Podlasie Narew Pałac Branickich Podlasie podlaskie Prawosławie Puszcza Knyszyńska recenzja restauracja slow food Supraśl Suwalszczyzna synagoga Szlak Dziedzictwa Żydowskiego szlak murali szlak tatarski sztuka Tatarzy Tykocin województwo podlaskie zabytek Zwiedzanie Podlasia Żydzi

Newsletter

Archiwum

LINKI

Długoterminowa pogoda

Rękodzieło artystyczne z Podlasia

Pasieka Ulikowo/Blog o pszczołach

Facebook Twitter Pinterest Linkedin

Meta

  • Zaloguj się
  • Kanał wpisów
  • Kanał komentarzy
  • WordPress.org
© Copyright 2014. Theme by BloomPixel.
  • polski