• polski
  • Mapa Murali 2019
  • Turystyka
  • Kulinaria
  • Kultura
  • Historia
  • Współpraca
    • Partnerzy Bloga
    • Wycieczki na Podlasie
    • Oferta dla właścicieli obiektów
  • Dokąd się wybierasz?
    • Białystok
    • Podlasie
    • Suwalszczyzna
    • Ziemia Łomżyńska
    • Białoruś i Litwa
  • Przewodnik turysty
  • Kontakt
  • Home
  • O autorce
  • Home
  • O autorce
Facebook Twitter Pinterest Linkedin Instagram
Bialystok Subiektywnie
Blog regionalno-turystyczny o Podlasiu i Podlaskiem
  • polski
  • Mapa Murali 2019
  • Turystyka
  • Kulinaria
  • Kultura
  • Historia
  • Współpraca
    • Partnerzy Bloga
    • Wycieczki na Podlasie
    • Oferta dla właścicieli obiektów
  • Dokąd się wybierasz?
    • Białystok
    • Podlasie
    • Suwalszczyzna
    • Ziemia Łomżyńska
    • Białoruś i Litwa
  • Przewodnik turysty
  • Kontakt
Strona główna » Białystok » Brama Wielka Pałacu Branickich w Białymstoku. Część 2
BiałystokHistoriaTurystyka

Brama Wielka Pałacu Branickich w Białymstoku. Część 2

Anna 13/10/2016 atrakcja turystyczna, Atrakcje Podlasia, Białystok, Gryf, Jan Klemens Branicki, jewish białystok, Pałac Branickich, Podlasie, podlaskie, zabytek, Zwiedzanie Podlasia Leave a Comment

W cieniu Wersalu Północy

Pałac Branickich to oczywista wizytówka Białegostoku. Żadna wycieczka do stolicy Podlasia nie obejdzie się bez wizyty w rezydencji, która nawet dziś zaskakuje architektów, historyków i turystów. Dlaczego? Najprostsze porównanie – z Kozłówką, z Książem, z Baranowem, z Wilanowem, z zamkami Loary – jesteśmy w pierwszej lidze. Musimy jednak ustalić zasadniczą kwestię! Nie konkurujemy w wystroju wnętrz – pałac został skutecznie okradziony przez zaborców. Od 1950 roku mieści się tam siedziba główna Uniwersytetu Medycznego i ze względów praktycznych nie odtwarzano bajecznych apartamentów. Znawców tematu zachwyca autentyczność i rozległość założenia pałacowego – perfekcyjny plan właściciela, pomimo dziesiątek lat dewastacji – nie uległ zatarciu.  Brama z zegarem, dziedziniec wstępny, monumentalne rzeźby Herkulesów, dziedziniec paradny, pałac a … potem ogrody francuskie, zwierzyńce, altany, egzotyczne ptaki i rośliny, operhaus, balet, kapela, galeria, fontanny … długo by wymieniać. Efekt był taki, że goście hetmana Branickiego wyjeżdżali z Białegostoku oszołomieni, zadziwieni tym, że gdzieś tam, pośród litewskich lasów istnieje prawdziwy raj na ziemi.

Brama Wielka „Gryf” z dziedzińcem wstępnym. fot. Krzysztof Kadziewicz

Preludium przepychu – Brama Wielka

W XVIII wieku, kiedy to strudzeni wielogodzinną podróżą goście docierali do Wersalu Północy pierwszym „szokiem”, mocnym akcentem i zapowiedzią niebywałego przepychu  była monumentalna brama wjazdowa. Przypominająca łuk triumfalny, bogato zdobiona, zwieńczona złocącą się rzeźbą Gryfa – herbem rodziny Branickich. Zegar na wieży bramnej był symbolem prestiżu ale wówczas stanowił  czytelny element symboliczny: oto hetman panuje nawet nad nieubłaganym czasem! Sprowadzenie mechanizmu zegarowego ze Szwajcarii było kosztowne, na takie Rolls-Royce’y stać było wyłącznie najbogatszych. (O zegarze przeczytacie TUTAJ)

bialystok-subiektywnie-blog-o-podlasiu-brama-wielka-palac-branickich-6
Szwajcarski mechanizm zegarowy z 1758 roku. Fot. Krzysztof Kadziewicz

Brama Wielka – koncepcja króla Augusta II Mocnego

W 1726 roku król August II Mocny był bardzo chory. W drodze powrotnej z sejmu w Grodnie niemal pożegnał się z tym światem. W dokumentach zachowały się zapisy, że władca cierpiał na gangrenę palca u stopy. Dziś wiemy, że była to zaawansowana cukrzyca – tłusta dieta, czerwone wino – nie pozostawały bez wpływu na stan zdrowia koronowanych głów całej Europy. W drugiej dekadzie XVIII wieku amputacja wciąż była bardzo ryzykownym zabiegiem. Wyzwanie stanowiło nie tyle odjęcie palca ile antyseptyka i gojenie się rany. W narodzie wciąż świeża była pamięć o śmierci króla Stefana Batorego w wyniku powikłań po podobnym zabiegu.

bialystok-subiektywnie-blog-o-podlasiu-brama-wielka-palac-branickich-11
W sąsiedztwie Hotelu Ritz. fot. Muzeum Historyczne w Białymstoku

Wracajmy jednak do Białegostoku… August II Sas zmuszony okolicznościami zajechał z całą swoją świtą do rezydencji Branickich. W 1726 roku pałac wyglądał zdecydowanie skromniej ale majętny Jan Klemens miał na swoim dworze doskonałych lekarzy, którzy podjęli się ratowania króla. Amputacja skończyła się sukcesem, władca przeżył (a pewnie dzięki temu lekarze) lecz zalecenia rekonwalescencyjne były bezwzględne: żadnego podróżowania i wysiłków aż do czasu zasklepienia się rany. W ten sposób Białystok na kilkanaście tygodni stał się nieformalną stolicą Polski i Saksonii. Pobyt króla na białostockim dworze zmienił na zawsze życie Branickiego.

  • Po pierwsze hetman uświadomił sobie jakie niedostatki ma jego rezydencja i pomiędzy listopadem 1726 a lutym 1727 podjął decyzję o szeroko zakrojonej rozbudowie pałacu.
  • Po drugie Jan Klemens miał jedyną w życiu okazję na poznanie ścisłego otoczenia władcy: senatorów, tajnych radców – nie pozostało to bez wpływu na błyskotliwą karierę Gryfity.
  • Po trzecie, dziś dla nas najważniejsze … kontakt z najlepszymi architektami wydatnie wpłynął na upodobania artystyczne i wykształcenie architektonicznej estetyki Branickiego. Od tej pory, przez dziesięciolecia hetman konsekwentnie realizował plan nadania królewskiego splendoru swoim posiadłościom.
  • Trwałą pamiątką pobytu króla w Białymstoku jest budynek Bramy Wielkiej. To właśnie August II, entuzjasta architektury, odręcznie naszkicował plan budowli. Antoni Oleksicki pisze: „(…)podstawową rozrywką unieruchomionego przez kilka miesięcy w łożu króla było dyskutowanie i przeglądanie projektów architektonicznych (…)” Koncepcyjny szkic króla został przekształcony w projekt przez Jana Henryka Klemma.

Tak oto zupełnie przypadkowa wizyta króla o której do dziś niewielu białostoczan słyszało, na zawsze wpłynęła na życie i wygląd naszego miasta.

bialystok-subiektywnie-blog-o-podlasiu-brama-wielka-palac-branickich-3
Fot. Krzysztof Kadziewicz

Brama Wielka – jeden z najlepiej zachowanych zabytków miasta

Pierwotnie, czyli przed przebudową rezydencji, brama główna do pałacu mieściła się tu gdzie dziś podziwiamy postaci walczących Herkulesów. W 1758 roku na dworze hetmana gościł francuski dyplomata. Branicki wyprawił go na kilkudniowe polowanie a w tym czasie zlecił ekspresowe przeniesienie bramy w miejsce gdzie stoi do dziś. Francuski dyplomata podobno nie mógł wyjść z podziwu jakież to wielkie zmiany zaszły podczas tych kilku dni. Taki był z naszego hetmana kawalarz!

Zarówno w XVIII jak i w XIX i XX wieku celem podróżujących, okupantów, zaborców, władz i innych możnych tego świata był Pałac Branickich. Przez Bramę Wielką po prostu przejeżdżano. Grabiono wnętrza pałacowe, wywożono rzeźby, rośliny, obrazy. Przebudowywano apartamenty, zdejmowano hełmy, dewastowano ogrodzenie a brama… trwała, nie stanowiła celu sama w sobie. Miała wiele szczęścia: nie trafiła jej żadna bomba, nie strawił pożar, nikt nie ukradł zegara. Po II wojnie światowej była jednym z niewielu nienaruszonych białostockich zabytków. Ot kilka dziur po kulach w tarczach zegara…Wprawdzie gryf ze szczytu wieży rozpadł się ze starości jeszcze w XIX wieku, nieakuratni architekci dołożyli 4 postaci geniuszy (w latach 1955-60), zmieniono jej barwę na białą lecz … dotrwała do roku 2000 bez większych perturbacji.

Międzywojnie. fot. Muzeum Historyczne w Białymstoku
Przed rokiem 1955. fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe

Kiedy w roku 2000 podjęto decyzję o renowacji szwajcarskiego mechanizmu zegarowego i planowano umieszczenie nowego gryfa na wieży, okazało się, że wnętrze budowli jest w opłakanym stanie. Zaniedbana, z przeciekającym dachem, z gniazdującymi ptakami  – istniało poważne ryzyko, że nadgniłe, drewniane konstrukcje nie wytrzymają zbyt dużego obciążenia. Aby wydobyć mechanizm zdjęto dach i sprowadzono dźwig – nasz Szwajcar przez górę „odleciał” do naprawy, do pracowni pana Witalisa Puczyńskiego. W tym czasie wnętrze Bramy zostało gruntownie wyremontowane i wzmocnione solidnym, drewnianym belkowaniem. Uzupełniono zniszczone panoplia a w 2006 roku na szycie wieży zamontowano nowego, złotego Gryfa.

Hetman Jan Klemens Branicki dopiął swego – przezwyciężył czas. Pamięć o nim jest żywa a jego dzieła trwają, często wbrew wszystkiemu powstają jak feniks z popiołów…

Serdecznie dziękuję Krzyśkowi Kadziewiczowi za udostępnienie pięknych zdjęć Bramy i Pałacu Branickich. Krzysiek, jak widać jest utalentowanym fotografem i nie tylko partnerem ale i prawdziwym przyjacielem bloga. Zaglądajcie na stronę kadziewicz.eu znajdziecie tam mnóstwo zjawiskowych fotografii.

fot. Krzysztof Kadziewicz
bialystok-subiektywnie-blog-o-podlasiu-brama-wielka-palac-branickich-4
Widok z Bramy na Pałac i jego otoczenie. Fot. Krzysztof Kadziewicz
bialystok-subiektywnie-blog-o-podlasiu-brama-wielka-palac-branickich-13
fot. Krzysztof Kadziewicz

 

Poprzedni artykuł Maison du Cafe. Najmodniejsza kawiarnia w Białymstoku?
Następny Artykuł Tatarzy na Podlasiu. Photo gallery by Ian Willms for the New York Times 2016

O Autorce

Anna

Anna jest przewodnikiem turystycznym PTTK i serdecznie zaprasza na Podlasie. Blog led by licensed tour guide. Leisure, Travel & Tourism in Podlasie.

Przeczytaj również

  • Spacer po Białymstoku śladami Ludwika Zamenhofa. Szlaki turystyczne część 1.

    20/12/2022
  • Na ratunek starym domom

    Na ratunek starym domom. Ostatnia szansa na zachowanie okruchów dawnego Białegostoku?

    25/11/2022
  • Wojszki

    Wojszki. Podlaska wieś zachwycająca zdobnictwem. Historia, galeria

    21/10/2022

Zostaw komentarz

Anuluj pisanie odpowiedzi

Szukaj

O mnie – Kontakt

Mam na imię Anna. Jestem przewodnikiem turystycznym i historykiem. Chciałabyś/chciałbyś przyjechać na Podlasie? Potrzebujesz planu działania i podpowiedzi, co robić w województwie podlaskim? Skontaktuj się ze mną telefonicznie: 0048 504 868 400 lub mailowo: ania@bialystoksubiektywnie.com

Najpopularniejsze posty

  • Źródełka słynące cudami na Podlasiu
    Źródełka słynące cudami czyli 10 niezwykłych miejsc. Część 1. Epidemie na Podlasiu
  • Getto w Białymstoku
    Getto. Część 1. Losy białostockich Żydów od września 1939 do „akcji lutowej”
  • Śledzik białostocki
    Śledzik białostocki. Co to znaczy śledzikować? Trzy klasyczne przepisy na śledzia po białostocku
  • Ziołowy Zakątek
    Ziołowy Zakątek w Korycinach. Bogactwo Podlasia w pigułce. Galeria Krzysztofa Kadziewicza
  • Monaster w Supraślu
    Monaster w Supraślu. Dzieje klasztoru oraz przewodnik po prawosławnym Supraślu. Część 1
  • Święte źródła na Podlasiu
    Święte źródła na Podlasiu i w podlaskim. Miejsca mocy. Część 2
  • mrowisko przepis
    Mrowisko. Przepis na litewskie ciasto szturmem zdobywające Podlasie. Kuchnia podlaska

Polub nas na Facebooku

Social Media

Kooperacja – media

Narodowy Portal Turystyczny

Weranda Weekend

Przedsiębiorcze Podlasie

Szlaki w Polsce

Polska Nieodkryta

Polskie Radio Białystok

Obcasy Podlasia

Rzeczpospolita

Serwis Turystyczny Radia Białystok

Kurier Poranny

Zielona Linia

Telewizja Białystok

Dwójka. Polskie Radio

Munchies – Vice.com

Na Temat

Polen Journal.de

PolskieRadio.pl

Gazeta Wyborcza

Najnowsze wpisy

  • Spacer po Białymstoku śladami Ludwika Zamenhofa. Szlaki turystyczne część 1.
  • Na ratunek starym domom
    Na ratunek starym domom. Ostatnia szansa na zachowanie okruchów dawnego Białegostoku?
  • Wojszki
    Wojszki. Podlaska wieś zachwycająca zdobnictwem. Historia, galeria
  • Zwiedzanie Supraśla
    Zwiedzanie Supraśla. Prawosławie w podlaskim miasteczku. Część 2
  • Zygmunt August na Podlasiu
    Zygmunt August na Podlasiu. Śladami ostatniego Jagiellona w 450-lecie jego śmierci

Tagi

agroturystyka architektura atrakcja turystyczna atrakcje dla dzieci Atrakcje Podlasia Atrakcje Suwalszczyzny autochtoniczna ludność Białorusini na Podlasiu Białystok Cerkiew drewniany Białystok filmowe Podlasie Gwara podlaska Historia jewish białystok jewish trail kościół katolicki na Podlasiu Kraina Otwartych Okiennic kuchnia lokalna kuchnia podlaska Magia Podlasia mniejszości podlaskie Nadbużańskie Podlasie Narew Pałac Branickich Podlasie podlaskie Prawosławie Puszcza Knyszyńska recenzja restauracja slow food Supraśl Suwalszczyzna synagoga Szlak Dziedzictwa Żydowskiego szlak murali szlak tatarski sztuka Tatarzy Tykocin województwo podlaskie zabytek Zwiedzanie Podlasia Żydzi

Newsletter

Archiwum

LINKI

Długoterminowa pogoda

Rękodzieło artystyczne z Podlasia

Pasieka Ulikowo/Blog o pszczołach

Facebook Twitter Pinterest Linkedin

Meta

  • Zaloguj się
  • Kanał wpisów
  • Kanał komentarzy
  • WordPress.org
© Copyright 2014. Theme by BloomPixel.
  • polski