Muzea Białegostoku i okolic są niezwykle wręcz oblegane … raz do roku – w Noc Muzeów 😉 Wtedy to szał zwiedzania ogarnia tak mieszkańców Polski jak i Białegostoku. Gdybyście jednakowoż chcieli odwiedzić nasze lokalne przybytki historii i sztuki w innym terminie, obejrzeć ich zasoby bez pośpiechu, tłoku i nie płacić za wiele (lub nic) to skorzystajcie z poniższej subiektywnej ściągi. W 2019 roku Muzeum Podlaskie w Białymstoku obchodzi jubileusz 70-lecia. Piękna rocznica, która zobowiązuje – warto więc trzymać rękę na pulsie. Już w grudniu 2018 na stronie placówki pojawiły się interesujące informacje: „Z tej okazji (jubileuszu – przyp.red.) przygotowaliśmy dla Państwa specjalne muzealne spotkania, na których zaprezentujemy nasze zbiory, wystawy, działania edukacyjne. Zapraszamy Państwa do świętowania razem z nami. Każdy z Oddziałów Muzeum Podlaskiego będzie zapraszał do swojej siedziby w wybrany weekend roku 2019.”
Tykocin, synagoga.Photo by Terra Libera on Visualhunt.com / CC BY-NC
Wnętrza mieszczańskiego domu z początków XX wieku.fot. Białystok subiektywnie
Photo credit: PolandMFA / Foter.com / CC BY-NC
Muzeum Ikon.fot. Białystok subiektywnie
Muzeum Ikon. fot. Białystok subiektywnie
Muzea Białegostoku i okolic – próba systematyki
Poniższy tekst co oczywiste, nie wyczerpuje tematu muzeów Białegostoku i okolic. Obejmuje jedynie największe instytucje położone w samym Białymstoku i bliskiej odległości od niego. Małe izby pamięci czy też perełki jak ta w Czyżewie opisujemy systematycznie od kilku lat. Muzeum Podlaskie z siedzibą główną w białostockim ratuszu składa się z 7-u oddziałów. Skrupulatni turyści zwiedzający stolicę Podlasia nie powinni jednak pomijać Muzeum Wojska, Medycyny i Farmacji czy Kultury Ludowej. Trudny wybór gdy ma się kilka godzin… a trzeba przecież wiedzieć, że są tu jeszcze galerie sztuki: tuzy takie jak Arsenał oraz te mniejsze, kameralne lecz z ambicjami! Zapraszamy do naszego subiektywnego przeglądu.
Siedziba główna Muzeum Podlaskiego w Białymstoku. Ratusz. fot. Anna Kraśnicka/Białystok subiektywnie
Muzea Białegostoku i okolic. 10 miejsc wartych odwiedzenia
Jedna z najbardziej obleganych placówek w naszym regionie. Nie bez kozery…Przekraczając progi muzeum przenosimy się do świata tajemniczej duchowości prawosławia. Naszych uszu dobiega mistyczny śpiew liturgii prawosławnej, pomieszczenia są przyciemnione a oczom ukazują się kolejne zbiory przepięknych ikon i krzyży. Przewodnik wprowadza odwiedzających w arkana sztuki pisania ikon, omawia symbolikę a na koniec … wisienka na torcie: oglądamy freski z XVI wieku – cudem ocalone z ruin cerkwi monasterskiej, bestialsko wysadzonej w powietrze w 1944 roku. Godzina w Muzeum Ikon to niezwykle efektywna lekcja a jednocześnie doskonały wstęp do dalszego poznawania prawosławnego dziedzictwa Podlasia. Więcej informacji o Supraślu znajdziecie w naszym artykule TUTAJ.
Czwartek – dzień bezpłatnego wstępu (grupy zorganizowane płacą za przewodnika)
Muzeum Ikon w Supraślu. Photo by PolandMFA on Visualhunt.com / CC BY-NC
Muzeum Ikon w Supraślu. Photo by PolandMFA on Visualhunt.com / CC BY-NC
Muzeum Ikon w Supraślu. Photo by PolandMFA on Visualhunt.com / CC BY-NC
Muzeum Ikon w Supraślu. Photo by PolandMFA on Visualhunt.com / CC BY-NC
Muzeum w centrum miasta a jednak mało znane i niewiedzieć dlaczego niezbyt popularne wśród mieszkańców i turystów. Niesłusznie! Muzeum Historyczne prezentuje dwie unikalne makiety: Hotelu Ritz oraz jedną z największych w Polsce makiet: barokowego Białegostoku, tak jak go zaprojektował hetman Jan Klemens Branicki. Chcecie zobaczyć jak wyglądał legendarny Hotel Ritz i Białystok w XVIII wieku? Jak urządzali swoje mieszkania bogaci białostoczanie z przełomu XIX/XX wieku? Udajcie się na ul. Warszawską 37. To tam w przepięknej, secesyjnej kamienicy niegdyś należącej do rodziny Cytronów usytuowano Muzeum Historyczne. Warto wiedzieć, że to tutaj z wielką pieczołowitością przechowuje się i chroni wiekowe pamiątki związane z podlaską mniejszością tatarską: korany, chamaiły, dywany i wiele innych… Niestety eksponaty te są prezentowane tylko czasowo.
SOBOTA – dzień bezpłatnego wstępu
Muzeum mieści się w pięknej kamienicy Cytronów. fot. Podlaskie Muzeum Cyfrowe
Makieta Białegostoku Branickiego.fot. Anna Kraśnicka/Białystok subiektywnie
Muzeum Historyczne w Białymstoku. p. Lucyna Lesisz prezentuje Tatariana. fot. Ryan Lee Schuessler
W XVIII wieku pałac letni Jana Klemensa Branickiego w Choroszczy stanowił bardzo istotne uzupełnienie jego głównej siedziby w Białymstoku. Dziś po dawnej świetności nie zostało wiele lecz w choroskim pałacyku urządzono przytulne muzeum prezentujące perełki z czasów Branickich: meble, kominki, obrazy i drobne elementy wyposażenia. Nie musicie jechać nad Loarę żeby posmakować XVIII-o wiecznego przepychu zaś spacerując po okalającym pałac ogrodzie wspomnijcie poniższy cytat:
„Chociaż (letnia rezydencja-przyp.red.)nie należała do rozległych, to stanowiła jeden z najważniejszych elementów w całokształcie budowlanych poczynań hetmana, zaliczyć ją też należy do najbardziej cennych rozwiązań owej epoki. (…)Możliwe tu było pełniejsze niż w Białymstoku wcielenie idei ogrodu francuskiego, z przecinającymi się alejami tworzącymi węzły komunikacyjne, z włączeniem zwierzyńca w obręb kompleksu zieleni dekoracyjnej i połączenie całości z krajobrazem otwartymi osiami widokowymi. Do pałacu wiodła aleja obsadzona szpalerem wierzbowym, w pobliżu znajdowały się ogrody warzywne, oranżeria wraz z domkiem ogrodnika i holendernia. Brama z obydwu stron była ujęta przez kordegardę i domek odźwiernego. Boczne granice dziedzińca wyznaczały dwie oficyny: od wschodu gościnna i kuchenna od zachodu. Przed oficynami rosły szpalery strzyżonych kasztanowców, (…). (źródło: muzeum.białystok.pl )
Program obowiązkowy, perła Podlasia, zajęła piąte miejsce w Plebiscycie Magazynu National Geographic Traveler „7 Nowych Cudów Polski 2013”. Już sam fakt, że masowo odwiedzają ją turyści z Izraela mówi o jej wyjątkowości. Cudem przetrwała II wojnę światową, druga co do wielkości synagoga w Polsce. Wybudowana w 1642 roku, po zagładzie Żydów tykocińskich opuszczona i zrujnowana…W latach 70. XX wieku odremontowana i oddana do użytku jako jeden z oddziałów Muzeum Podlaskiego. Obecnie w nowych kolorach, które nawiązują do tych oryginalnych, odkrytych na najstarszych warstwach elewacji. Pod koniec 2018 roku synagogę oddano do użytku po kolejnej, kompleksowej renowacji. Integralną częścią muzeum w Tykocinie jest Dom Talmudyczny (Beit Midrasz z XVIII wieku), gdzie zgromadzono m.in. fragmenty kolekcji Zygmunta Glogera, meble z epoki oraz obrazy „Zycha” Bujnowskiego, utalentowanego malarza mieszkającego przed wojną w Tykocinie. Dom Talmudyczny gości wystawy czasowe a muzeum w synagodze pielęgnuje pamięć o tykocińskiej społeczności żydowskiej. Aby dowiedzieć się więcej o Tykocinie koniecznie zajrzyjcie do naszego artykułu TUTAJ.
SOBOTA – dzień bezpłatnego wstępu
fot. Anna Kraśnicka/Białystok subiektywnie
Photo by Terra Libera on Visualhunt.com / CC BY-NC
Photo by iwona_kellie on Visualhunt.com / CC BY-NC-SA
Alfons Karny urodził się w Białymstoku i należał do grona najwybitniejszych rzeźbiarzy II Rzeczypospolitej. Jego portrety zdobyły wiele krajowych i zagranicznych nagród. Swoje uznanie wyraziło również Society Of Portrait Sculptors przyznając mu międzynarodową nagrodę The Jean Masson Davidson Medal. Muzeum Rzeźby Alfonsa Karnego otwarto w 1993 roku. Gromadzi dzieła rzeźbiarza i dokumentuje artystyczną działalność artysty, organizuje ekspozycje sztuki współczesnej w zakresie malarstwa, rzeźby, grafiki, fotografii oraz prowadzi działalność edukacyjną ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb osób z dysfunkcją wzroku i słuchu oraz z niepełnosprawnością intelektualną. Nawet jeżeli nie interesujecie się rzeźbą uwzględnijcie wizytę w tym muzeum! Mieści się ono w cudownym, drewnianym budynku, jedynym już takim w Białymstoku. To willa generała von Driesena w której czasowo zamieszkiwała też m.in. rodzina Hasbachów (o nich przeczytacie TUTAJ) i Beckerów. Wciąż możemy tu oglądać zachowany dawny układ pomieszczeń, fragmenty oryginalnych tapet, sztukaterie, polichromie, plafony, boazerie i fragmenty posadzek. Willa, wraz z całym zespołem, jest najlepiej zachowanym w Białymstoku przykładem miejskiej rezydencji z końca XIX wieku.
Usytuowany w sercu Białegostoku, na Rynku Kościuszki. Pięknie utrzymany: z czterema alkierzami, wieżą z zegarem i …Restauracją Esperanto na zapleczu (przeczytajcie o niej TUTAJ). Siedziba główna Muzeum Podlaskiego a jednocześnie rzadki w Polsce przykład ratusza alkierzowego. Choć jego nazwa sugeruje, że był siedzibą władz miejskich…nie jest to prawda. Na stronie muzeum czytamy:
fot. Cyfrowe Muzeum Podlaskie
Białostocki ratusz nigdy nie był siedzibą władz miejskich. Nadana mu została funkcja handlowa. Był to więc nie tyle ratusz, co bardziej kramnice lub sukiennice. Ufundowany przez Jana Klemensa Branickiego, miał w jego wizji miasta komponować przestrzeń rynku, stanowić jego dominantę architektoniczną i być świadectwem gustu fundatora. (…) W 1922 roku w ratuszu – bazarze mieściło się ponad 100 różnej branży sklepików. Stan techniczny i estetyczny tego zabytkowego obiektu budził ogromne zastrzeżenia. Konserwator Okręgu Białostockiego w 1923 roku wnioskował o wywłaszczenie wszystkich właścicieli i przeprowadzenie rekonstrukcji budynku. Plan ten nie został zrealizowany. W 1940 roku okupujący Białystok Rosjanie chcąc postawić w centrum miasta pomnik Józefa Stalina rozebrali ratusz, widząc w nim symbol szlacheckiej Rzeczpospolitej. W 1953 roku, dzięki staraniom Władysława Paszkowskiego – Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków – rozpoczęto jego odbudowę. Autorem projektu architektonicznego była Zofia Chojnacka. Wnętrza zaprojektował Stanisław Bukowski. Prace zakończono w 1958 roku, przeznaczając ratusz na siedzibę Muzeum Okręgowego.
Stała ekspozycja muzealna to Galeria Malarstwa Polskiego, która liczy ponad 120 dzieł najwybitniejszych polskich i obcych malarzy, działających w ciągu ostatnich 250 lat. Innymi słowy czeka nas szybka lekcja z klasyki rodzimego malarstwa zaś wisienką na torcie będą portrety Jana Klemensa Branickiego i jego żony Izabeli, które przedstawiciele muzeum brawurowo nabyli na aukcji w Monachium w 2017 roku.
To miejsce jest po prostu piękne, zwłaszcza latem kiedy to stare chałupy, szlachecki dwór, przydrożne krzyże i wiatraki otacza naturalna, wiejska roślinność. Podlaskie Muzeum Kultury Ludowej jest skansenem, logicznym wobec tego jest fakt, że ekspozycja pod gołym niebem otwarta jest w ciepłym sezonie tj. od kwietnia do końca października. Oprócz drewnianych zabytków budownictwa ludowego, podbiałostocki skansen słynie na całą Polskę ze swojej niepowtarzalnej, jedynej takiej w kraju ekspozycji: leśnej bimbrowni.
W Puszczy Knyszyńskiej, Białowieskiej i na rozlewiskach Biebrzy funkcjonują bimbrownie, których możliwości produkcyjne są ogromne. Fabryczki zadziwiają pomysłowością, profesjonalnymi rozwiązaniami i… jakością trunku. Co i rusz policja likwiduje kolejną leśną bimbrownię ku rozpaczy stałych odbiorców. Jedna z nich nie została wysadzona w powietrze lecz… w 2009 trafiła do muzeum. Ekspozycję z kompletną aparaturą podziwiają turyści jak i znawcy tematu, zwłaszcza praktycy… (ciąg dalszy czyli o tym dlaczego bimber jest ważną częścią podlaskiej tożsamości pisaliśmy TUTAJ.)
Zaglądajcie na stronę Podlaskiego Muzeum Kultury Ludowej – w kalendarzu placówki są świetne imprezy: festiwale (m.in. Festiwal Kultury Tatarskiej), jarmarki, inscenizacje związane z rokiem obrzędowym itd.
PONIEDZIAŁEK – od kwietnia do października – dzień bezpłatny
Ludwik Zamenhof to bezwzględnie najbardziej znany białostoczanin! Pomniki, place i ulice jego imienia znajdziecie w każdym dużym mieście na świecie. Jak szkoda, że dom w którym urodził się twórca esperanto nie istnieje…to miejsce dziś ma specjalny status na mapie miasta: znajdziecie tam ciekawy mural oraz stosowne tablice informacyjne. Warto zdać sobie sprawę, że dzieło życia Zamenhofa – język esperanto, powstało pod wpływem atmosfery i realiów Białegostoku drugiej połowy XIX wieku. Jak i dlaczego? Na czym polega lingwistyczny fenomen i trwanie języka esperanto? O tym pisaliśmy TUTAJ. Aby wczuć się w klimat XIX -wiecznego, żydowskiego Białegostoku, warto obejrzeć wystawę stałą w Centrum im. Ludwika Zamenhofa. Nowoczesna, interaktywna forma pobudza wyobraźnię:
Po wystawie prowadzi nas głos lektora, a w klimat dawnego Białegostoku pozwalają wczuć się dobiegające z głośników odgłosy ulicy, straganiarzy, przekupek, czy zwykłych przechodniów mówiących po polsku, rosyjsku i w jidysz. Plansze z tekstami informacyjnymi są zredagowane w dwóch językach: esperanto i angielskim. Wystawa jest multimedialna, wyposażona w ekrany oraz uzupełniona o projekcję filmów. (cytat ze strony CLZ)
NIEDZIELA – dzień bezpłatnego wstępu
fot. materiały prasowe ze strony Centrum im. Ludwika Zamenhofa
fot. materiały prasowe ze strony Centrum im. Ludwika Zamenhofa
Cieszy się sporym zainteresowaniem, choć to muzeum w klasycznym stylu lecz wyraźnie ewoluuje w kierunku bliższej interakcji z widzem.
Początki Muzeum Wojska w Białymstoku sięgają roku 1968. We wrześniu tego roku przy Muzeum Okręgowym (obecnie Muzeum Podlaskie) powołano dział historii wojskowości. Zajął się on badaniem bogatej historii militarnej regionu północno-wschodniej Polski oraz gromadzeniem eksponatów z nią związanych. Nowej instytucji przydzielono część pomieszczeń w Pałacyku Gościnnym przy ulicy Kilińskiego 6. Jednak nie były one w stanie pomieścić szybko rozrastających się zbiorów i konieczne stało się znalezienie nowej siedziby. W 1974 r. władze Białegostoku przeznaczyły na ten cel budynek przy ulicy Kilińskiego 7, vis a vis dotychczasowej siedziby. (…) Muzeum Wojska w Białymstoku jest największą tego typu instytucją w województwie podlaskim (…). W ciągu ponad 40 lat działalności Muzeum Wojska zebrało pokaźną kolekcję eksponatów. Pochodzą one z zakupów i wykopalisk, ale również z darów mieszkańców miasta i lokalnych jednostek wojskowych. W naszych zbiorach znajduje się broń biała od czasów średniowiecza po szable ułanów, broń palna z niemal wszystkich krajów Europy, a także elementy wyposażenia i umundurowania (przede wszystkim polskie, niemieckie i rosyjskie). Pozyskiwanie nowych eksponatów ma na celu odtworzenie wyglądu żołnierzy z konkretnych okresów historycznych. Oddzielny zbiór stanowi kolekcja dokumentów historycznych.
Z części zbiorów Muzeum Wojska wydzielony został zbiór dotyczący zsyłek na Syberię. Zasili on ekspozycję powstającego w Białymstoku Muzeum Pamięci Sybiru. Między innymi znajdzie się tam „tiepłuszka” czyli replika wagonu towarowego, którym tysiące Polaków odbyły urągającą człowieczeństwu, wielotygodniową podróż na „białe niedźwiedzie”. Wielu z nich nigdy stamtąd nie wróciło…
SOBOTA – dzień bezpłatnego wstępu
Photo by The Army Museum in Bialystok on Visualhunt.com / CC BY
Photo by The Army Museum in Bialystok on Visualhunt.com / CC BY
Tiepłuszka. Niedługo do obejrzenia w Muzeum Pamięci Sybiru. fot. Muzeum Wojska w Białymstoku
Jedna z najmłodszych placówek muzealnych naszego miasta – istnieje od 2011 roku. Funkcjonuje w prawym skrzydle Pałacu Branickich. Właścicielem pałacu natomiast (od przeszło 60 lat) jest Uniwersytet Medyczny w Białymstoku. Z tego też powodu zwiedzanie rezydencji jest dla wielu turystów możliwe wyłącznie poprzez wizytę w Muzeum Historii Medycyny i Farmacji – pisaliśmy o tym TUTAJ.
Muzeum zajmuje pomieszczenia na parterze prawej oficyny pałacowej. Według źródeł historycznych, w XVIII i na początku XIX wieku lewa część tej oficyny pałacowej służyła celom mieszkalnym. Kwaterowano tu gości przybyłych do Branickich, oficjalistów. Po 1771 roku tj. po śmierci Jana Klemensa Branickiego, pomieszczenia te w miesiącach zimowych zamieszkiwała wdowa po hetmanie – Izabela z Poniatowskich Branicka. Prawa, niższa część oficyny, posiada cechy architektoniczne świadczące o dłuższej historii. W XVIII wieku, parter tej części oficyny służył jako stajnia. Do dziś zachowały się oryginalne, kamienne żłoby końskie, pochodzące z tego okresu.
Niezależnie od wizyty w Pałacu Branickich serdecznie zachęcamy do zwiedzania medycznej placówki muzealnej. Warto! Ekspozycja robi wrażenie. Od polowego szpitala przez dawną aptekę po mrożące krew w żyłach, w pełni wyposażone gabinety dentystyczne, ginekologiczne po zamknięte w formalinie płuca palacza… Wartość edukacyjną mają też dwie zadziwiające kolekcje: przedmiotów połkniętych i wciągniętych nosem przez człowieka. Szok!
Jedna z ekspozycji w Muzeum Historii Medycyny i Farmacji – szpital polowy. fot. Anna KraśnickaPałac w całej swej krasie. fot. Anna Kraśnicka
Oprócz 10 placówek wymienionych powyżej polecamy również:
Uniwersyteckie Centrum Przyrodnicze im. Profesora Andrzeja Myrchy – przeczytacie o nim TUTAJ.
Galeria im. Śledzińskich w Białymstoku – informacje TUTAJ.
Muzea Białegostoku i okolic zapraszają! Ceny biletów w pozostałe dni i inne ważne informacje:
Ja tam uważam, że niesłusznie pominięto dwa unikalne i ważne dla turystyki regionu muzea: Muzeum Rolnictwa w Ciechanowcu, i Muzeum Okręgowe w Suwałkach, to pierwsze jest jedyne w swoim rodzaju bo posiada wystawę maszyn rolniczych działających- od początku historii motoryzacji rolnictwa oraz jedyną w Polsce wystawę sprzętu weterynaryjnego. Drugie ma naprawdę wybitne zbiory polskiego malarstwa XIX w., głównie że szkoły monachijskiej, a w szczególności Alfreda Wieriusza-Kowalskiwgo, który urodził się w Suwałkach. Oczywiście, wszystkich ciekawych placówek wymienić nie sposób, ale dwie wg mnie są zdecydowanie wyróżniają się.
Ten tekst miał dotyczyć tylko najbliższych okolic Białegostoku. O muzeum okręgowym w Suwałkach jak najbardziej już pisaliśmy w tekście o Suwałkach a o Ciechanowcu będzie oddzielny tekst. Pozdrawiam serdecznie!
zabrakło kilku muzeów, nawet z samego miasta.
To prawda, artykuł miał pokazać alternatywę dla Nocy Muzeów czyli darmowe wstępy i powstał dawno temu 🙂
Ja tam uważam, że niesłusznie pominięto dwa unikalne i ważne dla turystyki regionu muzea: Muzeum Rolnictwa w Ciechanowcu, i Muzeum Okręgowe w Suwałkach, to pierwsze jest jedyne w swoim rodzaju bo posiada wystawę maszyn rolniczych działających- od początku historii motoryzacji rolnictwa oraz jedyną w Polsce wystawę sprzętu weterynaryjnego. Drugie ma naprawdę wybitne zbiory polskiego malarstwa XIX w., głównie że szkoły monachijskiej, a w szczególności Alfreda Wieriusza-Kowalskiwgo, który urodził się w Suwałkach. Oczywiście, wszystkich ciekawych placówek wymienić nie sposób, ale dwie wg mnie są zdecydowanie wyróżniają się.
Ten tekst miał dotyczyć tylko najbliższych okolic Białegostoku. O muzeum okręgowym w Suwałkach jak najbardziej już pisaliśmy w tekście o Suwałkach a o Ciechanowcu będzie oddzielny tekst. Pozdrawiam serdecznie!